-
-
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - نیازهای تازه در پژوهش و نشر حدیث
محمد جواد حسنیث -
دسترسی آزاد مقاله
2 - کاربری سیاق متّصل برای فهم معنا با تمرکز بر مشتقّات «کتب» در نهج البلاغه
ابراهیم عبدییکی از راه‌های رایج در فهم متون مقدّس، بهره گیری از لغت نامه است. آن چه لغت‌نامه‌ها برای مخاطبان روشن می‌کنند، معنای ریشه، مشتقّات و کاربری‌هاست. چیزی که لغت نامه‌ها متکفّل آن نیستند، تبیین مراد جدّی متکلّم است؛ به همین دلیل از مصطلحاتی چون «یُقالُ کَذا وَ کَذا» استفاده چکیده کاملیکی از راه‌های رایج در فهم متون مقدّس، بهره گیری از لغت نامه است. آن چه لغت‌نامه‌ها برای مخاطبان روشن می‌کنند، معنای ریشه، مشتقّات و کاربری‌هاست. چیزی که لغت نامه‌ها متکفّل آن نیستند، تبیین مراد جدّی متکلّم است؛ به همین دلیل از مصطلحاتی چون «یُقالُ کَذا وَ کَذا» استفاده می کنند. این مشکل برای مخاطب امروزین که از زمان صدور متون مقدّس، فاصلۀ زیادی گرفته، بیشتر می شود. برای حلّ این مشکل می توان به قواعد زبانی پناه برد. یکی از این قواعد، سیاق است. دانشمندان اصول، تفسیر و علوم قرآن از این قاعده برای فهم کلام مخاطب سود برده‌اند. تاکنون نوشتارهای مختلفی به کاربری سیاق، توجّه کرده و نوشتار حاضر با تأکید بر روش تطبیقی، قواعد سیاقی را بر ریشۀ «کتب» در نهج البلاغه پیاده می کند. تبیین سیاق متّصل و اهمّیت آن و بررسی نقش سیاق متّصل در فهم معنای «کتب» در نهج البلاغه با روش آمارگیری عددی، بخش های این مقاله را شکل می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - لوازم و نتایجِ بندگی با نگاهی به سیره و سخن رسول خدا صلّی الله علیه و آله
سید محمدرضا علوی نژادخداوند، هستی را برای انسان و انسان را برای بندگی آفریده و راه رسیدن به خود را برای او گشوده است. عبادت، تنها راه رسیدن به خداوند است. عابد، با عبادت به معبود نزدیک شده و کامل می شود. خداوند، مقصود، کمال و مقصد عبد است. اگر عبد مقصودی غیر از خدا داشته باشد، به مقصد نمی ر چکیده کاملخداوند، هستی را برای انسان و انسان را برای بندگی آفریده و راه رسیدن به خود را برای او گشوده است. عبادت، تنها راه رسیدن به خداوند است. عابد، با عبادت به معبود نزدیک شده و کامل می شود. خداوند، مقصود، کمال و مقصد عبد است. اگر عبد مقصودی غیر از خدا داشته باشد، به مقصد نمی رسد. اگر انسان راه و رسم بندگی را نداند، قدم هایش در مسیرِ بندگی می لرزد. رسول خدا صلی الله علیه و آله، تکیه گاه هستی در طریقِ بندگی است؛ با تأمل در زندگی ایشان دفترِ بندگی به روی انسان گشوده می شود. بندگی، لوازم و نتایجی دارد. با مشخّص شدنِ لوازم، بندگی آسان تر و با روشن شدنِ نتایج، انگیزه برای بندگی بیشتر می شود. این نوشتار، در پیِ ارائۀ تحلیلی از لوازم و نتایج بندگی با تکیه به حیات مادّی و معنوی اشرف مخلوقات است. لوازم و نتایج به صورت ترتیبی و پیوسته در پی هم آمده تا مراحل و نظامِ بندگی روشن شود. گویا نخستین بار است که چنین چینشی ارائه می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - شناخت، گونه ها و ویژگی های نگاشتۀ علمی ـ اختصاصی ویژۀ دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث
محمد مهدی احسانی فرنگاشتۀ علمی - اختصاصی یکی از انواع سه گانه نوشتارهای علمی است. شناخت این نوع از نگاشته و شباهت ها و تفاوت های آن نسبت به دو گونه دیگر، راه را برای متنوّع نگاری و بهره گیری بهتر از فرصت باز می کند. نوشتارهای علمی - اختصاصی، قالب های گوناگونی را پذیرا بوده، حجم های متفاوت چکیده کاملنگاشتۀ علمی - اختصاصی یکی از انواع سه گانه نوشتارهای علمی است. شناخت این نوع از نگاشته و شباهت ها و تفاوت های آن نسبت به دو گونه دیگر، راه را برای متنوّع نگاری و بهره گیری بهتر از فرصت باز می کند. نوشتارهای علمی - اختصاصی، قالب های گوناگونی را پذیرا بوده، حجم های متفاوت و مطالب مفصّل و خلاصه را می-پذیرد. این گونه نیست که پژوهشگران، همواره فرصتی بسیار یا تحلیلی طولانی داشته باشند. گاهی زمان، کوتاه و نکته، کوچک، ولی قابل توجّه است. اگر نویسنده با قالب-های نگارش علمی در نوع اختصاصی، آشنا باشد، قدرت مانور بیشتری داشته و آسان تر و زودتر می تواند مطلوب خویش را به مخاطب، برساند. مقالۀ حاضر درصدد است با معرّفی نگاشتۀ علمی - اختصاصی، گونه ها و ویژگی های آن را بشناساند. گویا نوشتار حاضر، نخستین محصول بررسی میدانیِ جامعی دربارۀ این رده از نگاشته هاست که در قالب مقاله، ارائه می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - نگاهی تحلیلی به رفتار احمد بن عیسی در تبعید برخی از راویان
محسن کرمیمکتب حدیثی قم یکی از بزرگ ترین مکتب های حدیثی شیعه است. دیدگاه های این مکتب و رفتارهای آن تأثیر بسیاری بر دیدگاه و رفتار محدّثان دیگر داشته است. یکی از رفتارهای ویژه که در دوره ای از اوج مکتب قم رخ داد، اخراج سه نفر از محدّثان به سبب غلو و یک نفر به سبب نقل از ضعفا بود. چکیده کاملمکتب حدیثی قم یکی از بزرگ ترین مکتب های حدیثی شیعه است. دیدگاه های این مکتب و رفتارهای آن تأثیر بسیاری بر دیدگاه و رفتار محدّثان دیگر داشته است. یکی از رفتارهای ویژه که در دوره ای از اوج مکتب قم رخ داد، اخراج سه نفر از محدّثان به سبب غلو و یک نفر به سبب نقل از ضعفا بود. قرارگرفتن احمد بن محمّد بن عیسی در مَسند مهم ریاست حوزۀ قم و اخراج گروهی از راویان نام دار، پرسشی است که همواره در مباحث حدیثی و رجالی مطرح می شود. تاکنون پاسخ های متعدّدی به این پرسش داده شده؛ امّا نویسنده بر این باور است که از رهگذر شناخت شخصیت های نام برده و نیز بازشناسی شخصیت ابن عیسی و همچنین توجّه به فضای آن دوره، می توان احتمالات دیگری نیز مطرح کرد. نگاشتۀ حاضر ابتدا شناسایی مختصری از موضوع غلو و مکتب قم ارائه کرده و سپس شخصیت ابن عیسی و محدّثان تبعیدشده را معرّفی می کند؛ آنگاه به تحلیل دربارۀ احتمالات دیگر نسبت به چرایی اخراج این افراد از قم، می پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - نشانه‌های تخریج در نگارش نهج البلاغه
عباس محمودیعالمان پیشینی شیعه، مجموعه ای از دلایل و قرائن را در اعتبارسنجی حدیث، مؤثّر می دانستند. آنها پس از استخراج روایت، برای یافتن این قرائن، به تخریج حدیث، همّت گماشته و آنگاه به اخراج آن اقدام می کردند. استخراج روایات و اخراج آنها در نهج البلاغه، امر روشنی است؛ امّا آیا سی چکیده کاملعالمان پیشینی شیعه، مجموعه ای از دلایل و قرائن را در اعتبارسنجی حدیث، مؤثّر می دانستند. آنها پس از استخراج روایت، برای یافتن این قرائن، به تخریج حدیث، همّت گماشته و آنگاه به اخراج آن اقدام می کردند. استخراج روایات و اخراج آنها در نهج البلاغه، امر روشنی است؛ امّا آیا سید رضی به تخریج روایات هم اقدام نموده است؟ گرچه نویسنده، تخریج احادیث را در اثر خود نیاورده، ولی نشانه هایی دالّ بر این تلاش علمی در نهج البلاغه دیده می شود. پژوهش کنونی، با یافتن نشانه ها و بررسی آنها گامی برداشته تا نشان دهد که نویسندۀ نهج البلاغه احتمالا پیش از اخراج احادیث، به تخریج آنها اقدام نموده است. اگر چنین چیزی ثابت شود، اعتبار نهج البلاغه افزایش خواهد یافت. با توجّه به نتایج این پژوهش و نشانه هایی که از تخریج سند، منبع، متن و محتوا، ارائه کرده، می توان به برخی از شبهه ها درباره کم همّتی سید رضی نسبت به نگاشته اش پاسخ داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - طرحی در سرفصل های دانش دعا
علی انجم شعاعدعا راه نیایش با خدا و یکی از قالب‌های ارائۀ معارف است. این معارف به دلیل فراوانی، ژرف بودن و داشتن موضوعات انبوه، می تواند به‌عنوان دانشی مستقل ارائه شده و یا زیربنای شکل گیری و گسترش دانش های دیگر، باشد. گام نخست برای تولید این دانش، کشف، گردآوری و سامان دهی موضوعات چکیده کاملدعا راه نیایش با خدا و یکی از قالب‌های ارائۀ معارف است. این معارف به دلیل فراوانی، ژرف بودن و داشتن موضوعات انبوه، می تواند به‌عنوان دانشی مستقل ارائه شده و یا زیربنای شکل گیری و گسترش دانش های دیگر، باشد. گام نخست برای تولید این دانش، کشف، گردآوری و سامان دهی موضوعات آن است. برخی از این موضوعات به‌صورت پراکنده در کتاب ها و پژوهش‌های حدیثی و دعایی بیان شده؛ ولی تاکنون فهرستی نسبتا جامع از موضوعات دانشی دعا ارائه نشده است. پژوهش حاضر، سعی کرده تا سرفصل‌های دانش دعا را ارائه نماید. نشان دادن گسترۀ معارف ادعیه و امکان بهره گیری از سرفصل‌های ارائه شده برای نگارش پایان نامه، مقاله و کتاب بخشی از بهره های این پژوهش است. این پژوهش در 14 بخش و به‌صورت درختی تنظیم شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - شعور موجودات در قرآن و روایات(1) علم و ادراک از دیدگاه اندیشمندان با تطبیق بر آیات و روایات
علی عظیمیشعورداشتن انسان، مورد پذیرش همۀ اندیشمندان است. شعور موجودات دیگر شامل حیوانات، نباتات و جمادات، مسأله ای اختلافی است. پیش از بحث دربارۀ شعورداشتن یا نداشتن غیرِ انسان ها، نیاز است که معنای شعور، روشن شده و ارتباط آن با درک و علم مشخّص گردد. فیلسوفان، متکلّمان و تفکیکیا چکیده کاملشعورداشتن انسان، مورد پذیرش همۀ اندیشمندان است. شعور موجودات دیگر شامل حیوانات، نباتات و جمادات، مسأله ای اختلافی است. پیش از بحث دربارۀ شعورداشتن یا نداشتن غیرِ انسان ها، نیاز است که معنای شعور، روشن شده و ارتباط آن با درک و علم مشخّص گردد. فیلسوفان، متکلّمان و تفکیکیان، دیدگاه های مختلفی داشته و هر گروه، از زاویه ای خاص به این موضوع، نگریسته است. قرآن و روایات به عنوان مهمترین منابع آشنای با مخلوقات، ویژگی هایی برای شعور بیان کرده اند که بر پایۀ آن می توان این مفهوم را شناخت و ارتباط آن را با علم و ادراک، درک کرد. نوشتار کنونی که نخستین شماره از پیوسته مقالات «شعور موجودات از دیدگاه قرآن و روایات» است، به طور خلاصه، مهم ترین دیدگاه های لغویان، فیلسوفان مکاتب مختلف، متکلّمان مذاهب متفاوت و تفکیکیان را گرد آورده و با قرآن و حدیث، تطبیق داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - خطّة دراسیّة لفقه اللّغة
محمد احسانی فرض -
دسترسی آزاد مقاله
10 - نصیحة اهل الحدیث، نگاشته ای در آداب الحدیث
احمد براریانض -
دسترسی آزاد مقاله
11 - اهمّیت اجازۀ حدیث در دوران گذشته
رسول طلائیانض -
دسترسی آزاد مقاله
12 - پارک پژوهشی - کاربردی علوم دینی و انسانی
محمد جواد حسنی1 -
دسترسی آزاد مقاله
13 - مفهوم شناسی حریم خصوصی انسان در قرآن و حدیث
حامد متوادیپژوهشگران علوم انسانی تعاریف مختلفی از «حریم خصوصی» ارائه کرده اند. در قرآن کریم و احادیث اهل بیت علیهم السّلام رعایت مناسبات فردی و اجتماعی بین انسان ها، سفارش شده که بخشی از آن با موضوع «حریم خصوصی» ارتباط دارد. تعریف ارائه شده از این مفهوم، جامعیت لغوی و دینی نداشته چکیده کاملپژوهشگران علوم انسانی تعاریف مختلفی از «حریم خصوصی» ارائه کرده اند. در قرآن کریم و احادیث اهل بیت علیهم السّلام رعایت مناسبات فردی و اجتماعی بین انسان ها، سفارش شده که بخشی از آن با موضوع «حریم خصوصی» ارتباط دارد. تعریف ارائه شده از این مفهوم، جامعیت لغوی و دینی نداشته و بیشتر به زاویۀ حقوقی موضوع، نگریسته است. مأموریت این نگاشته، شناخت لغوی «حریم خصوصی» و گردآوری مفاهیم مرتبط با آن از قرآن و حدیث است. هدف این کار، تقویت نگاه دینی در تعریف «حریم خصوصی» بوده و مصادیق این مفهوم را روشن می سازد. چنین شناختی به قانونگذار در تدوین مقرّرات مبتنی بر آموزه‌های دینی کمک می کند. مقالۀ حاضر ابتدا به واژه شناسی حریم خصوصی و کاربردهای آن در فقه، حقوق و پزشکی پرداخته و سپس با شناسایی مفاهیم مرتبط در قرآن و روایات به تعریفی دینی از این مفهوم دست می یابد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
14 - رابطۀ ایمان و عمل در قرآن و روایات (با تأکید بر کتاب الکافی)
محمد حسین موسوی جزایریایمان در اعتقاد و عمل انسان، نقش داشته و مسیر رفتار او را تعیین می کند. اینکه آیا عمل جزو ایمان است و یا شرط و لازمه اش، پرسشی بود که اختلاف در پاسخ به آن پیدایش فرقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگونی مانند خوارج، معتزله و کرّامیه را رقم زد؛ اختلافی که هنوز در قالب های دی چکیده کاملایمان در اعتقاد و عمل انسان، نقش داشته و مسیر رفتار او را تعیین می کند. اینکه آیا عمل جزو ایمان است و یا شرط و لازمه اش، پرسشی بود که اختلاف در پاسخ به آن پیدایش فرقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگونی مانند خوارج، معتزله و کرّامیه را رقم زد؛ اختلافی که هنوز در قالب های دیگری ادامه دارد. مأموریت این نوشتار، بررسی رابطۀ ایمان و عمل با تحلیل گزاره های قرآنی و حدیثی است. این مقاله با تأکید بر روایات کتاب «الکافی» عمل را جزو ارکان ایمان می‌شمرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
15 - ارزش‌سنجی سند و متن دعای هفت هیکل
رضا عطایی رسول عطاییدعای هفت هیکل یکی از متونی است که در سالیان اخیر میان مردم معروف شده است. این دعا متشکّل از فقرات هفتگانه بوده که به هر فقره، عنوان «هیکل» اطلاق می شود. این متن با عنوان «هفت هیکل» در کتاب «گنج‌های معنوی» آمده است. مرحوم کفعمی نیز در کتاب «جُنَّةُ الاَمانِ الواقيَة» معر چکیده کاملدعای هفت هیکل یکی از متونی است که در سالیان اخیر میان مردم معروف شده است. این دعا متشکّل از فقرات هفتگانه بوده که به هر فقره، عنوان «هیکل» اطلاق می شود. این متن با عنوان «هفت هیکل» در کتاب «گنج‌های معنوی» آمده است. مرحوم کفعمی نیز در کتاب «جُنَّةُ الاَمانِ الواقيَة» معروف به «المصباح»، هفت دعا را با عنوان «الهیاکل» ذکر می کند که با متن مذکور در کتاب «گنج‌های معنوی» تفاوت زیادی دارد. وجود پرسش هایی دربارۀ اعتبار و انتساب این دعاها و ذکر خواصّ متعدّد برای آن در کنار روی‌آوری مردم به آن، ارزشگذاری این متون را ضروری می سازد. نگاشتۀ حاضر به اعتبارسنجی این دعا پرداخته و برای نخستین بار با منبع شناسی، بررسی متون مشابه و تخریج آن از منابع شیعه، آن را ارزیابی کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
16 - تجرّی از دیدگاه شیخ انصاری با تطبیق بر آیات و روایات
محمد حسن رحمتیموضوع «تجرّی» در دانش های اصول، فقه، کلام، فلسفه، حقوق، تفسیر و حدیث کاربرد دارد. اظهار نظر دربارۀ این موضوع، بدون توجّه به متون قرآنی و حدیثی، گویای واقعیت نبوده و مسیر درست را روشن نمی کند. بسیاری از بحث های درگرفته پیرامون «تجرّی» مباحثات لفظی و بدون توجّه به مقصود م چکیده کاملموضوع «تجرّی» در دانش های اصول، فقه، کلام، فلسفه، حقوق، تفسیر و حدیث کاربرد دارد. اظهار نظر دربارۀ این موضوع، بدون توجّه به متون قرآنی و حدیثی، گویای واقعیت نبوده و مسیر درست را روشن نمی کند. بسیاری از بحث های درگرفته پیرامون «تجرّی» مباحثات لفظی و بدون توجّه به مقصود متکلّم بوده است. نگاشتۀ کنونی با جعل دو تعبیر تجرّی بالمعنی الاعم و تجرّی بالمعنی الاخص، تلاش کرده تا جایگاه دقیق اختلافات صاحب نظران را روشن ساخته و جلو اشتباهات ناشی از عدم تفکیک بین دو حالت را بگیرد. سپس دیدگاه شیخ انصاری تبیین و مورد نقد قرار گرفته و آنگاه مباحث قرآنی و حدیثی به عنوان راهکار اصلی مسأله مطرح شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
17 - شعور موجودات در قرآن و روایات2
علی عظیمیشعورمندی انسان مورد اتفاق همه اندیشمندان است. شعور موجودات دیگر شامل حیوانات، نباتات و جمادات، مسأله ای اختلافی است. غالب فیلسوفان بر جانمندی و شعور موجودات مادون انسان تأکید دارند، اما اکثر متکلّمان وجود نوعی آگاهی و شعور به ویژه در نباتات و جمادات را رد می کنند. علمای چکیده کاملشعورمندی انسان مورد اتفاق همه اندیشمندان است. شعور موجودات دیگر شامل حیوانات، نباتات و جمادات، مسأله ای اختلافی است. غالب فیلسوفان بر جانمندی و شعور موجودات مادون انسان تأکید دارند، اما اکثر متکلّمان وجود نوعی آگاهی و شعور به ویژه در نباتات و جمادات را رد می کنند. علمای طبیعت نیز با مطالعه رفتار موجودات، به وجود مرتبه ای از آگاهی در آنها معتقدند. بررسی دیدگاه اندیشمندان و کاوش در حقیقت و مراتب شعور موجودات مادون انسان و تطبیق آن با قرآن و روایات به عنوان مهم ترین منابع آشنای با مخلوقات، بر عهدۀ این پژوهش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
18 - خطّة دراسیّة لمفردات القرآن بين النّظريّة و التّطبيق
محمد احسانی فرمعرفة مفردات القرآن الکریم یحتاج الی معرفة مسائل اللّغة نظریّا و مهارة اللّغة عملیّا. لهذا الاساس، خطّة المادّة الدّراسیّة «مفردات القرآن بین النّظریّة و التّطبیق» یحتاج لکماله و تمامه الی جزئین کلّیین فی کلّ واحد من الجلسات الدّراسیّة الاکادمیّة؛ جزء یعلّم فیه قواعد فق چکیده کاملمعرفة مفردات القرآن الکریم یحتاج الی معرفة مسائل اللّغة نظریّا و مهارة اللّغة عملیّا. لهذا الاساس، خطّة المادّة الدّراسیّة «مفردات القرآن بین النّظریّة و التّطبیق» یحتاج لکماله و تمامه الی جزئین کلّیین فی کلّ واحد من الجلسات الدّراسیّة الاکادمیّة؛ جزء یعلّم فیه قواعد فقه اللّغة و جزء یعلّم فیه بعض کلمات القرآنیّة المتناسبة لقواعد المطروحة، بالاخص من اجزاء 26 و 29 من القرآن الکریم. ثمّ یوظّف الدّارسین علی التّمرین و الممارسة بعد الجلسات. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
19 - دعا، محوری متداول در زیارات معصومان علیهم السّلام
علی انجم شعاعزیارت های مأثور معصومان علیهم السّلام در ساختارهای ویژه‌ای ارائه شده است. محورهای هر یک از این ساختارها قابل شناسایی و تحلیل است. سلام و تحیّت، مدح و حمد الهی و لعن بر دشمنان، برخی از این محورهاست. یکی از ارکان متداول زیارت نامه ها در یکی از ساختارهای پرکاربرد، دعاست. ت چکیده کاملزیارت های مأثور معصومان علیهم السّلام در ساختارهای ویژه‌ای ارائه شده است. محورهای هر یک از این ساختارها قابل شناسایی و تحلیل است. سلام و تحیّت، مدح و حمد الهی و لعن بر دشمنان، برخی از این محورهاست. یکی از ارکان متداول زیارت نامه ها در یکی از ساختارهای پرکاربرد، دعاست. ترتیب دو عنصر «سلام بر معصوم» و «دعا» در این ساختار، قابل توجّه است. در بیشتر زیارت ها، ابتدا «سلام به معصوم» و سپس «دعا» وجود دارد. در این چینش، مخاطب از مَزور به خدا تغییر کرده و گونه ای از «التفات» بلاغی را شکل می دهد. التفات در زیارت نامه ها به معنی همسو بودن مخاطبان و طولی بودن خطاب هاست. در حقیقت، زیارت کننده با «وسیلۀ» امام به سوی خدا رهنمون شده و درخواست خود یا نجوای خویش را مطرح می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
20 - کثرت روایت از راوی نشانۀ اعتماد به روایات منقول او
رسول طلائیان مهدی لاهیجییکی از راه های احراز اعتبار حدیث و حُکم به صدور آن از معصوم، اعتماد به راویان است. برای اعتمادکردن به راوی، زمینه های مختلفی وجود دارد؛ یکی از آنها، توثیق بزرگان حدیثی است. هنگامی که محدّث بزرگی مانند شیخ صدوق یا شیخ طوسی، راویی را مورد اعتماد بداند، امکان اعتماد به وی چکیده کاملیکی از راه های احراز اعتبار حدیث و حُکم به صدور آن از معصوم، اعتماد به راویان است. برای اعتمادکردن به راوی، زمینه های مختلفی وجود دارد؛ یکی از آنها، توثیق بزرگان حدیثی است. هنگامی که محدّث بزرگی مانند شیخ صدوق یا شیخ طوسی، راویی را مورد اعتماد بداند، امکان اعتماد به وی از سوی دیگران هم وجود دارد. یکی دیگر از راه های اعتماد به روایت گران حدیث، بررسی رفتار نویسندگان منابع متقدّم است. هنگامی که نویسندگان بزرگ حدیثی از یک راوی، روایات بسیاری نقل کنند، نشان دهندۀ اعتماد به اوست. هرچند ثقات، گاهی از ضعفا، نقل روایت می کردند؛ ولی هیچگاه از ضعفا، نقل بسیار نکرده و آنها را به عنوان شیخ خویش قرار نمی دادند. نقل بسیار از ضعفا موجب جرح ثقه می شد. صاحب معالم از همین راه، وثاقت گروهی از راویان همچون محمّد بن سنان را احراز کرده است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
21 - همراهی حکومت ها و عالمان شیعی، زمینه ساز نگارش منابع حدیثی جریان ساز
محمد جواد حسنیتاریخ پُرفراز و فرود حدیث شیعه، شاهد دوره‌های ویژه‌ای با حرکت پُرشتاب علمی بوده است. شکل گیری این دوره‌ها نیازمند شرایط گوناگونی بود که معمولا همۀ آن در یک زمان گرد هم نمی-آمد. یکی از زمینه های مناسب برای رشد نگاشته های حدیثی دانشمندان، سخت گیرنبودن حکومت ها و یا حتّی د چکیده کاملتاریخ پُرفراز و فرود حدیث شیعه، شاهد دوره‌های ویژه‌ای با حرکت پُرشتاب علمی بوده است. شکل گیری این دوره‌ها نیازمند شرایط گوناگونی بود که معمولا همۀ آن در یک زمان گرد هم نمی-آمد. یکی از زمینه های مناسب برای رشد نگاشته های حدیثی دانشمندان، سخت گیرنبودن حکومت ها و یا حتّی در شرایطی بهتر، همراهی حکومت ها بوده است. عالمانی که قدر این زمینه ها را دانسته اند، بهترین و بیشترین بهره را برای تدوین و نشر معارف نموده و ثمرۀ تلاش‌های آنان امروزه در اختیار جامعۀ علمی است. در ادامه چند نمونه از این دوره‌ها مرور می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
22 - همسانی مفهوم پایۀ «حجّت» در لغت با قرآن و دانش¬های اسلامی
سید محمد حسن حکیممصطلح «حجّت» از پرکاربردترین واژگان دانشی در حوزۀ اندیشۀ اسلامی است. تحلیل مفهوم لغوی این واژه و تبیین گوهر معنایی آن، می تواند دقّت در کاربرد را بالا برده و فهم کارکردهای قرآنی و دانشی را آسان کند. این نگاشته با در نظر گرفتن مجموع گزارش های لغویان و کارکردهای قرآنی و د چکیده کاملمصطلح «حجّت» از پرکاربردترین واژگان دانشی در حوزۀ اندیشۀ اسلامی است. تحلیل مفهوم لغوی این واژه و تبیین گوهر معنایی آن، می تواند دقّت در کاربرد را بالا برده و فهم کارکردهای قرآنی و دانشی را آسان کند. این نگاشته با در نظر گرفتن مجموع گزارش های لغویان و کارکردهای قرآنی و دانشی تهیّه شده و تکمیل روشی کارهای پیشین را ضروری می داند. این رفتار، منجر به نتیجه ای متفاوت با برخی از پژوهش های پشین شده و با برخی دیگر، تنها تفاوت روشی دارد. نگاشتۀ کنونی، ابتدا مفهوم لغوی «حجّت» را بازشناسی کرده و سپس اشتراک و تفاوت کارکرد اصطلاحی آن با مفهوم لغوی را در برخی از دانش های اسلامی، پی جویی می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
23 - روش‌شناسی «شرح نهج البلاغة لشارح محقّق من اعلام القرن الثّامن» با تأکید بر خطبۀ سوم
مجید توکلکتاب شریف نهج البلاغه با زیبایی واژگان و معانی بلند، همواره مورد توجّه اندیشمندان بوده و شرح‌های متعدّدی بر آن نگاشته شده است. با گسترش دامنۀ اطّلاعات پژوهشگران نسبت به منابع پیشین، برخی از شرح های نهج البلاغه که پیشتر شناخته شده نبودند، یافت شد. معرّفی و روش‌شناسی این چکیده کاملکتاب شریف نهج البلاغه با زیبایی واژگان و معانی بلند، همواره مورد توجّه اندیشمندان بوده و شرح‌های متعدّدی بر آن نگاشته شده است. با گسترش دامنۀ اطّلاعات پژوهشگران نسبت به منابع پیشین، برخی از شرح های نهج البلاغه که پیشتر شناخته شده نبودند، یافت شد. معرّفی و روش‌شناسی این شروح، از آن‌رو اهمّیت دارد که برخی از اینها، با پردازشی دیگر و از چشم اندازی نو به سخنان امام علی علیه السلام نگریسته و می‌توانند زیبایی‌های لفظی و معنایی این گوهرها را بیشتر نمایش دهند. در شرح نهج البلاغه ای که با عنوان «شرح نهج البلاغه لشارح محقّق من اعلام القرن الثّامن» منتشر شده، شارح کوشیده تا در هفت بخش، شرحی ادبی و بلاغی ارائه کند. این مقاله برای نخستین بار در پی معرّفی تفصیلی این کتاب و تحلیل روش شارح و ویژگی های اوست. از خصوصیات بارز این شرح می توان به استفاده از آیات قرآن، عدم تطویل، چینش مناسب و تلاش ادبی چشم-گیر اشاره کرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
24 - موضوع شناسی دانش تخریج حدیث
عباس محمودیتخریج از دانش های کاربردی عرصۀ حدیث است. بُعد نظری این دانش، کمتر در شیعه، مورد توجّه قرار گرفته و از این رو شاخه های مختلف آن نیازمند پژوهش و پردازش است. شناسایی موضوعات قابل پژوهش و ارائۀ آن به جامعۀ علمی، جزو نخستین گام های توسعۀ علم تخریج خواهد بود. هدف تحقیق پیش رو چکیده کاملتخریج از دانش های کاربردی عرصۀ حدیث است. بُعد نظری این دانش، کمتر در شیعه، مورد توجّه قرار گرفته و از این رو شاخه های مختلف آن نیازمند پژوهش و پردازش است. شناسایی موضوعات قابل پژوهش و ارائۀ آن به جامعۀ علمی، جزو نخستین گام های توسعۀ علم تخریج خواهد بود. هدف تحقیق پیش رو، کشف، گردآوری، سامان دهی و معرّفی موضوعات و مسائل دانش تخریج به پژوهشگران عرصۀ حدیث است. تاکنون هیچ پژوهش مستقلّی با این موضوع و روش، منتشر نشده است. فایدۀ این نگاشته، در دسترس قرارگرفتن موضوعات دانش تخریج جهت نگارش مقاله، پایان نامه، کتاب و برگزاری نشست علمی است؛ افزون بر آن گسترۀ تخریج را نشان داده و راه را برای پیشرفت «تخریج حدیث» به عنوان یک علم مستقل هموار می کند. در این نوشتار 177 موضوع در نُه محور معرفی می-شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
25 - رسالت جهانی حوزه های علمیه با نگاهی به آیات قرآن کریم
محمد واحدی نژادقرآن به عنوان کتابی آسمانی و هدایت گر جوامع مختلف بشری، گزاره هایی را دربارۀ رسالت جهانی حوزه های علمیه در تبیین و تبلیغ دین، ارائه کرده است. بر پایۀ قرآن کریم که یکی از مهم ترین منابع معرفت شناسی است، می توان اصول تبلیغ جهانی اسلام را شناخت. اکنون پرسش این است که قرآن، چکیده کاملقرآن به عنوان کتابی آسمانی و هدایت گر جوامع مختلف بشری، گزاره هایی را دربارۀ رسالت جهانی حوزه های علمیه در تبیین و تبلیغ دین، ارائه کرده است. بر پایۀ قرآن کریم که یکی از مهم ترین منابع معرفت شناسی است، می توان اصول تبلیغ جهانی اسلام را شناخت. اکنون پرسش این است که قرآن، چه تصویری را برای ارائۀ اسلام به مردم جهان ترسیم کرده و گسترۀ مخاطبان آن چه کسانی هستند؟ این پژوهش درصدد گردآوری و ارائۀ آیات مرتبط با تبلیغ دینی بین المللی و لوازم آن به پژوهشگران است. بهرۀ این تحقیق، آسانی دست یابی پژوهشگران به آیات مرتبط با تبلیغ جهانی اسلام بوده و پاسخ گویی به پرسش هایی دربارۀ گسترۀ تبلیغ اسلام از دیگر فواید آن خواهد بود. این نگاشته که برای نخستین بار فهرستی از آیات را در موضوع پیش گفته استخراج کرده، با چینشی فهرستی در دو بخش ارائه می شود؛ بخش نخست با عنوان آیات ناظر به رسالت جهانی حوزه های علمیه در امر تبلیغ» و بخش دوم با عنوان آیات ناظر به بایسته های تبلیغ بین المللی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
26 - معرّفی فهرستی مجلّه های مرتبط با قرآن و حدیث
سیدمجید نبوییکی از ضرورت های پژوهش در حوزۀ قرآن و حدیث و مطالعات اسلامی، شناخت مجلّه های مرتبط با آنهاست. پژوهشگران مطالعات اسلامی برای ارائۀ مقالات نو، نیازمند آگاهی از پیشینۀ مقالات و مجلّه های مرتبط با موضوع خود هستند. هدف نویسنده از معرّفی مجلّه ها، شناساندن آنها به پژوهشگران و چکیده کاملیکی از ضرورت های پژوهش در حوزۀ قرآن و حدیث و مطالعات اسلامی، شناخت مجلّه های مرتبط با آنهاست. پژوهشگران مطالعات اسلامی برای ارائۀ مقالات نو، نیازمند آگاهی از پیشینۀ مقالات و مجلّه های مرتبط با موضوع خود هستند. هدف نویسنده از معرّفی مجلّه ها، شناساندن آنها به پژوهشگران و آسان سازی نشر نگاشته های آنهاست. با توجّه به این که تاکنون فهرست جامعی از مجلّه های مرتبط با قرآن و حدیث و مطالعات اسلامی ارائه نشده، نگاشتۀ حاضر درصدد ارائۀ این فهرست بر آمده و مجلّات را بر اساس رتبۀ علمی - پژوهشی، علمی - ترویجی و علمی - تخصّصی دسته بندی می کند. با بررسی های به عمل آمده، 189 مجلّه یافت شد که 102 مجلّه، علمی – پژوهشی، 33 مجلّه، علمی - ترویجی و 54 مجلّه، علمی - تخصّصی است. در معرّفی هر کدام از مجلّه ها که گسترۀ حوزوی و دانشگاهی را شامل می شود، صاحب امتیاز، آدرس وب سایت (اگر داشته باشند)، مدیر مسؤول و شماره تلفن مجلّه بیان می گردد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
27 - شعور موجودات در قرآن و روایات3
علی عظیمیقرآن و حدیث، تمام نظام هستی و پدیدههای آن را در حال تسبیح و تنزیه خدا می شمرد. انسان‌ها چگونگی و حقیقت این تسبیح را نمی فهمند، مگر کسانی که به کمالات روحی و معنوی دست یافته باشند. گروهی از مفسّران، دلالت این آیات را حالی و مجازی دانسته و گروهی دیگر معتقد به قالی و حقیقی چکیده کاملقرآن و حدیث، تمام نظام هستی و پدیدههای آن را در حال تسبیح و تنزیه خدا می شمرد. انسان‌ها چگونگی و حقیقت این تسبیح را نمی فهمند، مگر کسانی که به کمالات روحی و معنوی دست یافته باشند. گروهی از مفسّران، دلالت این آیات را حالی و مجازی دانسته و گروهی دیگر معتقد به قالی و حقیقی بودن آن شده اند. اشارات متون وحیانی، بررسی احادیث معصومان علیهم السلام و یافته های علمی، نشان می دهد که موجودات، خود را یافته و با زبان مخصوص خویش، خدا را می-ستایند و این تسبیح و تنزیه، حقیقی بوده و بر شعورمندی آنها دلالت می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
28 - مقایسۀ اجمالی منابع اسلامی و زرتشتی(در گفت و گو با سیّد حسن فاطمی موحّد)
سید حسن فاطمی موحدزرتشت از پیامبران الهی است که برای هدایت مردم در گسترۀ ایران باستان مبعوث شد. «اَوستا»، نام کتاب مقدّس زرتشتیان است. کهن ترین بخش باقی مانده از اوستا که مورد اتّفاق همۀ زرتشتیان است، «گات ها» نام دارد. امروزه درستی انتساب برخی از سخنان به این کتاب و پیامبر الهی، افزون ب چکیده کاملزرتشت از پیامبران الهی است که برای هدایت مردم در گسترۀ ایران باستان مبعوث شد. «اَوستا»، نام کتاب مقدّس زرتشتیان است. کهن ترین بخش باقی مانده از اوستا که مورد اتّفاق همۀ زرتشتیان است، «گات ها» نام دارد. امروزه درستی انتساب برخی از سخنان به این کتاب و پیامبر الهی، افزون بر شماری از موبدان و زرتشتیان از دغدغه های سایر پژوهشگران نیز هست. یکی از امور مهم در بررسی هر دینی، پی گرفتن منابع آن است. این نکته باید مورد کنکاش قرار گیرد که دستور العمل‌های یک پیامبر الهی از چه طریق به پیروان او در عصرهای پسین رسیده است. اگر دستورها از راه مدارک معتبر نرسیده باشد، پیروی از او بی بهره است. نظر به اینکه جناب آقای سید حسن فاطمی (موحّد) در دو حوزۀ دینی اسلام و زرتشتی، پژوهش هایی داشته و نگاشته های متعدّدی منتشر کرده، ایشان را گزینه-ای مناسب یافتیم تا در گفت و گو با وی منابع اسلامی و زرتشتی را به شکلی اجمالی با هم مقایسه کنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
29 - بحث فی افادة «انّما» للحصر و ما ورد فی کتاب التّفسیر الکبیر
محمد احسانی فر- -
دسترسی آزاد مقاله
30 - صحابی بودن، نشانۀ مدح راوی
رسول طلائیان مهدی لاهیجی- -
دسترسی آزاد مقاله
31 - 1
محمد جواد حسنی1 -
دسترسی آزاد مقاله
32 - نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها (گزارشی تحلیلی از نمایشگاه سی و دوم)
محمد جواد حسنینمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در چکیده کاملنمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در مصلّای تهران برگزار شد. این دوره از نمایشگاه، نسبت به دوره‌های گذشته دارای مزیت‌های نسبی و البته اشکالات تکراری بود. رسیدن به فضای مطلوب، نیازمند تلاش بیشتر و توجّه به دیدگاه‌های کارشناسان است. چهل‌سالگی انقلاب و سی و دو سالگی نمایشگاه، دیگر جای چندانی را برای آزمون و خطا باقی نمی‌گذارد. در این نوشتار، تلاش شده تا برخی از ابعاد نمایشگاه امسال، بررسی و تحلیل شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
33 - نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها (گزارشی تحلیلی از نمایشگاه سی و دوم)
محمد جواد حسنینمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در چکیده کاملنمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در مصلّای تهران برگزار شد. این دوره از نمایشگاه، نسبت به دوره‌های گذشته دارای مزیت‌های نسبی و البته اشکالات تکراری بود. رسیدن به فضای مطلوب، نیازمند تلاش بیشتر و توجّه به دیدگاه‌های کارشناسان است. چهل‌سالگی انقلاب و سی و دو سالگی نمایشگاه، دیگر جای چندانی را برای آزمون و خطا باقی نمی‌گذارد. در این نوشتار، تلاش شده تا برخی از ابعاد نمایشگاه امسال، بررسی و تحلیل شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
34 - نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها (گزارشی تحلیلی از نمایشگاه سی و دوم)
محمد جواد حسنینمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در چکیده کاملنمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را می‌توان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشوری در حوزۀ کتاب دانست. سی و دومین نمایشگاه با شعار «خواندن، توانستن است.» در فروردین و اردی‌بهشت 1398 خورشیدی به‌عنوان بزرگ‌ترین گردهمایی اصحاب کتاب اعم از نویسندگان، ناشران و اقشار مختلف کتاب‌خوان در مصلّای تهران برگزار شد. این دوره از نمایشگاه، نسبت به دوره‌های گذشته دارای مزیت‌های نسبی و البته اشکالات تکراری بود. رسیدن به فضای مطلوب، نیازمند تلاش بیشتر و توجّه به دیدگاه‌های کارشناسان است. چهل‌سالگی انقلاب و سی و دو سالگی نمایشگاه، دیگر جای چندانی را برای آزمون و خطا باقی نمی‌گذارد. در این نوشتار، تلاش شده تا برخی از ابعاد نمایشگاه امسال، بررسی و تحلیل شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
35 - بررسی تاریخ و متن دعای «عدیله»
رسول عطاییدعای عدیله یکی از دعاهای نسبتا معروف است. برخی، خواندن این دعا را برای حفظ و تثبیت ایمان و در امان‌ماندن از فراموشیِ عقاید در هنگام مرگ، توصیه کرده‌اند. متن دعای عدیله توسّط شیخ عبّاس قمی در کتاب «مفاتیح الجنان» آمده و در کتاب «مفتاح الجنان» نیز با عنوان «دعاء العدیلة ا چکیده کاملدعای عدیله یکی از دعاهای نسبتا معروف است. برخی، خواندن این دعا را برای حفظ و تثبیت ایمان و در امان‌ماندن از فراموشیِ عقاید در هنگام مرگ، توصیه کرده‌اند. متن دعای عدیله توسّط شیخ عبّاس قمی در کتاب «مفاتیح الجنان» آمده و در کتاب «مفتاح الجنان» نیز با عنوان «دعاء العدیلة الکبیر» وجود دارد. کاربرد و شهرت این دعا در میان مردم از یک سو و وجودنداشتن تحقیقی مستند در رابطه با سند و متن آن از سوی دیگر، اعتبارسنجی این دعا را ضروری می‌کند. هدف از این پژوهش، تبیین جایگاه دعای عدیله در منابع روایی شیعه است. نوشته حاضر برای نخستین بار با منبع یابی، سندشناسی، بررسی محتوایی، طرح دیدگاه‌های گوناگون و ارزیابی این دعا با برخی ملاک‌های موجود در پذیرش متون حدیثی، به اعتبارسنجی آن پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
36 - سیر مطالعۀ حدیث شیعه (به صورت فهرستی و نموداری)
سید محمدکاظم طباطبایی رضا عطاییدستیازیدن به سنّت معصومان علیهم‌السّلام به‌عنوان ثقل اصغر در کنار قرآن کریم، سفارش پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله در حدیث ثقلین است. فهم درست احادیث معصومان علیهم‌السّلام و ترسیم اندیشه‌های اسلام بر پایۀ آن، نیازمند برنامه‌ای برای «حدیث‌خوانی روشمند» است. انجمن حدیث ح چکیده کاملدستیازیدن به سنّت معصومان علیهم‌السّلام به‌عنوان ثقل اصغر در کنار قرآن کریم، سفارش پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله در حدیث ثقلین است. فهم درست احادیث معصومان علیهم‌السّلام و ترسیم اندیشه‌های اسلام بر پایۀ آن، نیازمند برنامه‌ای برای «حدیث‌خوانی روشمند» است. انجمن حدیث حوزه، در تاریخ 20/7/1391 نشستی با عنوان «سیر مطالعۀ حدیث‌خوانی روشمند» در مدرسۀ فیضیۀ قم برگزار کرد. استاد گرامی جناب حجّت الاسلام و المسلمین سید محمّد کاظم طباطبایی، مدیر پژوهشکدۀ علوم و معارف حدیث در این نشست، برنامه‌ای را با عنوان «هفت وادی، چهل منزل» برای طلّاب و دانشجویان رشتۀ علوم حدیث ارائه کردند. بر مبنای این روش، علاقه‌مندان به حدیث‌خوانی در هفت مرحله یا هفت وادی، به متن‌خوانی برخی از کتاب‌های حدیثی می‌پردازند. برای گذار از این هفت وادی، چهل منزل، وجود دارد که میانگین مطالعه هر کتاب حدیثی در هر منزل 25 ساعت است. آشنایی با متون حدیثی شیعه، روش‌مندی مطالعه، زمان‌بندی مشخّص، سطح‌بندی مطالعه، در نظرگرفتن ویژگی‌های هر کتاب و ارائه شرایط لازم برای مطالعۀ اثربخش، از خصوصیات این طرح محسوب میشود. این برنامۀ مطالعاتی حدیث، مورد توجّه مخاطبان قرار گرفت و اهمیت موضوع سبب شد تا دوفصلنامۀ «حدیث حوزه» در شمارۀ چهارم خود به تاریخ بهار و تابستان 1391 متن این نشست را با نظارت استاد، تدوین و منتشر کند. نوشتار حاضر، با هدف کاربردی‌ترکردن این برنامه، اقدام به بازطرّاحی آن در دو قالب جدید، به صورت فهرستی و نموداری کرده است. ویژگی سیر مطالعۀ کنونی عبارت است از: اثرگذار، جذّاب، مستمر، برخوردار از شیوۀ آموزشی، فراگیر، در برگیری روایات همۀ اهل بیت علیهم‌السّلام و شناخت مصادر حدیثی. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
37 - بازه زندگی زرتشت میان 8600 سال اختلاف
سید حسن فاطمی موحدآگاهی از زمان زندگی هر پیامبر ـ هرچند تقریبی ـ به منظور پیروی از او بایسته است. در غیر این صورت، نمی‌توان با اطمینان، هیچ سخن و آموزۀ دینی را به او نسبت داد و در نتیجه، پیروی از وی ناممکن خواهد بود. تاکنون درباره بازه زندگی زرتشت، سخنان مختلفی گفته شده است. نگاشتۀ حاضر، چکیده کاملآگاهی از زمان زندگی هر پیامبر ـ هرچند تقریبی ـ به منظور پیروی از او بایسته است. در غیر این صورت، نمی‌توان با اطمینان، هیچ سخن و آموزۀ دینی را به او نسبت داد و در نتیجه، پیروی از وی ناممکن خواهد بود. تاکنون درباره بازه زندگی زرتشت، سخنان مختلفی گفته شده است. نگاشتۀ حاضر، فهرستی از این دیدگاه‌ها را تهیه کرده تا زمینۀ پژوهش‌های آینده را فراهم کند. برای نخستین بار است که این تعداد از دیدگاه‌ها درباره بازه زندگی زرتشت، گردآوری و ارائه میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
38 - روشی برای ارتقای درس «تاریخ تحلیلی تفسیر شیعه»
محمد مهدی احسانی فرتاریخ تفسیر، عنوانی است برای یکی از درس های مقطع سطح سۀ حوزه و کارشناسی ارشد دانشگاه در برخی از رشته‌های مرتبط با قرآن کریم. این مادّۀ درسی گاهی با گرایش شیعه، گاهی با گرایش اهل سنّت و گاهی به صورت تطبیقی، تدریس می شود. برقراری ارتباط میان این درس با مباحث حدیثی به ویژه چکیده کاملتاریخ تفسیر، عنوانی است برای یکی از درس های مقطع سطح سۀ حوزه و کارشناسی ارشد دانشگاه در برخی از رشته‌های مرتبط با قرآن کریم. این مادّۀ درسی گاهی با گرایش شیعه، گاهی با گرایش اهل سنّت و گاهی به صورت تطبیقی، تدریس می شود. برقراری ارتباط میان این درس با مباحث حدیثی به ویژه در رشته های توأمان قرآنی و حدیثی، یکی از دغدغه های همیشگی سرفصل نویسان و مجریان است. از سوی دیگر برخی از استادان که تجربۀ تدریس چندبارۀ این درس را دارند، از ابزارهایی برای پربارشدن علمی مباحث، کاربردی شدن آن و افزایش جذّابیت کلاس بهره می گیرند. با افزودن یا تغییر برخی از سرفصل ها، می توان بهرۀ علمی این درس را فزونی داده و نشاط دانش پژوهان را تأمین کرد؛ همچنین ارتباط بین مطالب تفسیری با مباحث حدیثی را برقرار نمود. تاکنون طرحی که ارتباط بین این دو حوزه را ذیل درس «تاریخ تفسیر» برقرار کرده باشد، منتشر نشده و نگاشتۀ کنونی می تواند چشم اندازی نو را بگشاید. همچنین این نگاشته با پشتوانۀ تجربی، سرفصل هایی را ذیل عنوان «تاریخ تفسیر» افزوده که کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
39 - شعور موجودات در قرآن و روایات (4) تکلیف موجودات، چیستی و مراتب آن
علی عظیمیقرآن و حدیث، گونه‌ای از تسلیم یا تکلیف را برای همۀ موجودات از جمله حیوان‌ها، گیاهان و جمادات اثبات می کند. این وظیفه شناسی نشان‌دهندۀ شعورمندی و نیز چیستی شعور موجودات است. گروهی از متکلّمان و مفسّران، عبارات و دستورات تکلیفی آیات قرآن برای غیر انسان را تکوینی و غریزی د چکیده کاملقرآن و حدیث، گونه‌ای از تسلیم یا تکلیف را برای همۀ موجودات از جمله حیوان‌ها، گیاهان و جمادات اثبات می کند. این وظیفه شناسی نشان‌دهندۀ شعورمندی و نیز چیستی شعور موجودات است. گروهی از متکلّمان و مفسّران، عبارات و دستورات تکلیفی آیات قرآن برای غیر انسان را تکوینی و غریزی دانسته و آنها را به دلیل نداشتن عقل، مکلّف نمی دانند. گروهی دیگر نیز معتقدند این اوامر و تکالیف، فراتر از غریزه و تکوین بوده و گونه‌ای از تکلیف و اراده است. اشارات آیات قرآن و بررسی احادیث معصومان نشان می دهد که همۀ موجودات و ذرّات عالم هستی به‌اندازۀ سعۀ وجودی و به‌میزان شعورشان و با توجّه به توان رفتاریشان، دارای گونه‌ای از تکلیف بوده و به وظیفه و مأموریت خود در پهنۀ هستی آگاهی دارند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
40 - «ارکان اربعه» فراتر از توثیق
مهدی لاهیجی رسول طلائیانتعبیر «الارکان الاربعة» را می‌توان عبارتی رجالی دانست و در توثیق برخی از راویان از آن بهره برد. امّا ریشه این مصطلح و معنای آن چیست؟ آیا این تعبیر، ارزشی رجالی دارد و یا چیزی غیر از آن و یا فراتر از آن است.تعبیر «الارکان الاربعة» را می‌توان عبارتی رجالی دانست و در توثیق برخی از راویان از آن بهره برد. امّا ریشه این مصطلح و معنای آن چیست؟ آیا این تعبیر، ارزشی رجالی دارد و یا چیزی غیر از آن و یا فراتر از آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
41 - برخی از وجوه معنایی واژۀ «کفر» در ترجمه‌های آقایان بهبودی، صادقی تهرانی، مجتبوی و مکارم شیرازی
گیسیا صفری جمال فرزندوحیبررسی وجوه و نظائر در قرآن کریم، اهمّیت ویژه ای دارد. چراکه فهم کامل و شامل یک متن وحیانی از کتابی آسمانی، روشنی‌بخش راه بشر خواهد بود. یکی از ابعاد این فهم، در ترجمه‌ها خود را نشان می‌دهد. مترجم در انتقال معانی والای این متن آسمانی، افزون بر امانت‌داری باید بر دانش‌های چکیده کاملبررسی وجوه و نظائر در قرآن کریم، اهمّیت ویژه ای دارد. چراکه فهم کامل و شامل یک متن وحیانی از کتابی آسمانی، روشنی‌بخش راه بشر خواهد بود. یکی از ابعاد این فهم، در ترجمه‌ها خود را نشان می‌دهد. مترجم در انتقال معانی والای این متن آسمانی، افزون بر امانت‌داری باید بر دانش‌های گوناگون قرآنی فائق باشد تا بتواند ترجمه ای کم‌نقص ارائه دهد. این پژوهش به‌دنبال بررسی آن است که آیا واژه های قرآن به همان معنایی که در برخورد اوّل از آنها به ذهن می آید به کار رفته اند؟ مترجمان در انتقال معانی آیات قرآن تا چه‌اندازه بحث وجوه و نظائر الفاظ را در نظر داشته اند؟ این پژوهش به بررسی چندمعنایی واژۀ «کفر» می پردازد تا پرسش‌های یادشده را با تطبیق بر این واژه، پاسخ گوید. در نگاشتۀ حاضر پس از ارائۀ تعریفی از وجوه و نظائر، واژۀ کفر در ترجمه های آقایان بهبودی، صادقی تهرانی، مجتبوی و مکارم شیرازی بررسی میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
42 - حدیث در گام دوم
محمد مهدی احسانی فررهبر معظّم انقلاب اسلامی (مدّ ظلّه العالی)، در چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی بیانیه‌ای صادر کردند که به «بیانیۀ گام دوم» معروف شد. این متن را می‌توان الهام‌بخش پیشرفت برای همۀ عرصه‌های کشور دانست. گسترۀ فعالیت‌های حدیثی هم با الهام‌گرفتن از این بیانیه، می‌تواند مسیر آ چکیده کاملرهبر معظّم انقلاب اسلامی (مدّ ظلّه العالی)، در چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی بیانیه‌ای صادر کردند که به «بیانیۀ گام دوم» معروف شد. این متن را می‌توان الهام‌بخش پیشرفت برای همۀ عرصه‌های کشور دانست. گسترۀ فعالیت‌های حدیثی هم با الهام‌گرفتن از این بیانیه، می‌تواند مسیر آیندۀ خود را بازسازی کرده و استوار سازد. نگاشتۀ حاضر با الهام از «بیانیۀ گام دوم» چهل سال تلاش حدیثی را گام نخست تلقّی کرده و گزارشی گذرا امّا روشن از آن ارائه می‌کند. سپس، آینده را گام دوم دانسته و پیشنهادهایی برای رشد فعالیت‌های حدیثی، عرضه نموده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
43 - نظام هدایت و شاخصه های آن در قرآن کریم
ابراهیم عبدیهدایت، برترین وظیفۀ حجج الهی علیهم‌السّلام است. همۀ گفتارها و رفتارهای ایشان ذیل مفهوم هدایت انسان جای می‌گیرد. نادیده‌انگاری این تکلیف در تحلیل رفتار حجّت‌های الهی، تحلیل‌گر را دچار سردرگمی می‌کند. قرآن کریم راه هدایت را تبیین کرده و می‌توان با کنارهم‌قراردادن آیات کری چکیده کاملهدایت، برترین وظیفۀ حجج الهی علیهم‌السّلام است. همۀ گفتارها و رفتارهای ایشان ذیل مفهوم هدایت انسان جای می‌گیرد. نادیده‌انگاری این تکلیف در تحلیل رفتار حجّت‌های الهی، تحلیل‌گر را دچار سردرگمی می‌کند. قرآن کریم راه هدایت را تبیین کرده و می‌توان با کنارهم‌قراردادن آیات کریمه، فرایندی را برای آن تصویر کرد. این نوشتار بر آن است تا نظام‌وارۀ هدایت را در قرآن کریم به تصویر بکشد. از این رو شاخصه‌های هفت‌گانه‌ای برگرفته از 309 آیه، طرّاحی کرده است. در بررسی مشتقات «هدایت» مباحث ادبی، تفسیری و اصولی مطرح شده و واژگان همنشین مورد توجّه قرار می‌گیرد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
44 - سفارش قرآن کریم به شناخت زمین برای شناخت جهان
محمد حسین صالح آبادیچیستی گذشتۀ جهان، یکی از پرسش‌های همیشگی انسان بوده است. قرآن کریم، بشر را در راه رسیدن به حقایق جهان راهنمایی می‌کند. یکی از این حقایق، «پیشینۀ مادّه» است که آیات کریمه، راه پژوهش در آن را نشان می‌دهد. آیۀ بیستم سورۀ عنکبوت، به شناخت زمین سفارش کرده تا راه را برای شناخ چکیده کاملچیستی گذشتۀ جهان، یکی از پرسش‌های همیشگی انسان بوده است. قرآن کریم، بشر را در راه رسیدن به حقایق جهان راهنمایی می‌کند. یکی از این حقایق، «پیشینۀ مادّه» است که آیات کریمه، راه پژوهش در آن را نشان می‌دهد. آیۀ بیستم سورۀ عنکبوت، به شناخت زمین سفارش کرده تا راه را برای شناخت پیشینۀ مادّه نشان دهد. بررسی تفاسیر و برخی از آیات و روایات همسو و نیز نگاهی به دیدگاه اخترشناسان دربارۀ پیشینۀ خلقت و «انفجار بزرگ» نشان می‌دهد که شناخت زمین، راه‌کاری دست‌یافتنی برای شناخت پیشینۀ جهان بوده و شاید در مقایسه با فیریک نجوم, کم‌هزینه‌تر و در دسترس‌تر برای پژوهشگران همۀ کشورها باشد. شناساندن مسیری برای دسترسی آسان و همگانی پژوهشگران به پاسخ این پرسش تاریخی، ویژگی این نوشتار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
45 - شناسایی حوزه های حدیثی؛ منابع و کلیدواژه‌ها با تطبیق بر حوزۀ حدیثی هویزه
محمد جواد حسنیشناسایی یک حوزه حدیثی، نیازمند گردآوری و تحلیل مطالب مختلفی مانند تاریخ عمومی و جغرافیای منطقه، شناسایی عالمان، آثار علمی و آرای تأثیرگذار ایشان است. برای تولید یک الگوی حدیث‌پژوهی مناسب با شرایط حال و آینده، آشنایی با ویژگی حوزه‌ها و مکاتب حدیثی گذشته، ضروری خواهد بود چکیده کاملشناسایی یک حوزه حدیثی، نیازمند گردآوری و تحلیل مطالب مختلفی مانند تاریخ عمومی و جغرافیای منطقه، شناسایی عالمان، آثار علمی و آرای تأثیرگذار ایشان است. برای تولید یک الگوی حدیث‌پژوهی مناسب با شرایط حال و آینده، آشنایی با ویژگی حوزه‌ها و مکاتب حدیثی گذشته، ضروری خواهد بود. با جمعآوری اطّلاعات پراکنده از منابع موجود، می‌توان حوزۀ حدیثی «هویزه» را به‌عنوان یکی از مراکز حدیثی شیعی در دوران متأخّر معرّفی کرد. نقطۀ رشد و پویایی این جریان حدیثی در دوران حکومت سادات مشعشعی (845-1176ق) بوده است. در این نوشتار، منابع و سرنخ‌های عمومی و اختصاصی برای این منظور ارائه شده تا پژوهشگران را در شناسایی حرکت علمی و حدیثی در هویزه یاری نماید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
46 - یادکرد مصدرِ منبعِ حدیث، گونه ای از گزارش تخریج در شیعه
عباس محمودیعالمان شیعه و اهل سنّت، گزارش‌های تخریج حدیث خود را به گونه های مختلفی منتشر کرده‌اند. یکی از آنها که در آثار حدیثی شیعه، بیشتر به چشم می خورد، گزارش از مصادرِ پیشینی یک حدیث است. یعنی پس از تخریج حدیث از یک منبع، افزون بر آوردن نام منبع، به مصدرِ اوّلیه مؤلّف هم اشاره چکیده کاملعالمان شیعه و اهل سنّت، گزارش‌های تخریج حدیث خود را به گونه های مختلفی منتشر کرده‌اند. یکی از آنها که در آثار حدیثی شیعه، بیشتر به چشم می خورد، گزارش از مصادرِ پیشینی یک حدیث است. یعنی پس از تخریج حدیث از یک منبع، افزون بر آوردن نام منبع، به مصدرِ اوّلیه مؤلّف هم اشاره کرده اند تا حدیث، قابل ردیابی و اعتبارسنجی باشد. این روش، نشانه‌ای روشن بر جایگاه نقل مکتوب و وجود کتاب‌های حدیثی در بین راویان و نویسندگان است. تحقیق پیش رو با هدف آشنایی و احیای این نوع گزارش تخریجی، برخی از نمونه های آن را بررسی می‌کند. این نوع از تخریج در منابع و اصول اوّلیه که بدون واسطه و یا نهایتا با یک واسطه، احادیث را نقل کرده اند، موضوعیت ندارد؛ از این رو نمونه های ارائه‌شده از منابع و جوامع ثانویه است. بهرۀ این پژوهش، افزون بر نشان‌دادن اهتمام عالمان شیعه به منابع حدیثی و وجود روش‌های تخریجی در میان آنان، کمک به تکمیل الگوی اعتبارسنجی حدیث و منابع حدیثی خواهد بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
47 - استعاره در سوره‌های حمد و بقره از دیدگاه محی الدّین درویش و تطبیق با ترجمه‌های فارسی
حسن علیخانیمجاز یکی از صنایع بیانی است و به دو قسم استعاره و مَجاز مرسل تقسیم میشود. از آنجا که مجاز، در زیباآفرینی آیات نقش دارد، ترجمۀ آن نیز نیازمند دقّتی برای رساندن معنای مقصود است. پژوهش کنونی در نظر دارد استعاره‌های سورۀ حمد و بقره را بر اساس نظر محی الدّین درویش استخراج چکیده کاملمجاز یکی از صنایع بیانی است و به دو قسم استعاره و مَجاز مرسل تقسیم میشود. از آنجا که مجاز، در زیباآفرینی آیات نقش دارد، ترجمۀ آن نیز نیازمند دقّتی برای رساندن معنای مقصود است. پژوهش کنونی در نظر دارد استعاره‌های سورۀ حمد و بقره را بر اساس نظر محی الدّین درویش استخراج کرده و پس از توضیحی کوتاه دربارۀ استعارۀ شکل‌گرفته و مقصود آن، به بهترین ترجمۀ موجود بپردازد. هدف این نگاشته، ارائۀ ترجمه‌ای مناسب برای آیات استعاره‌دار سوره‌های حمد و بقره است. نوشتار حاضر برای نخستین بار به تطبیق استعارۀ سوره‌های حمد و بقره بر برخی از ترجمه‌های فارسی پرداخته و در سه بخش استعاره‌های تصریحیه، استعاره‌های تصریحیه تلفیقی و استعاره‌های تمثیلیه و مکنیه و مکنیۀ تبعیه مطالب خویش را سامان می‌دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
48 - شعور موجودات در قرآن و روایات5 (حشر و گواهی موجودات؛ حقیقت، مراتب و آثار اعتقادی آن)
علی عظیمیقرآن و حدیث، بر حشر موجودات در روز قیامت و گواهی و شهادت آنها تصریح می کند. این برانگیختگی و گواهی افزون بر شعورمندی، گونه و مرتبۀ شعور آنها را نیز روشن می‌سازد. گروهی از متکلّمان و مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند که حشر آنه چکیده کاملقرآن و حدیث، بر حشر موجودات در روز قیامت و گواهی و شهادت آنها تصریح می کند. این برانگیختگی و گواهی افزون بر شعورمندی، گونه و مرتبۀ شعور آنها را نیز روشن می‌سازد. گروهی از متکلّمان و مفسّران، حشر موجودات مادون انسان را نابودی آنها می دانند و گروهی دیگر معتقدند که حشر آنها صرفا برای کیفر است. اشارات آیات کریمه و احادیث معصومان علیهم‌السّلام نشان می دهد که همۀ موجودات، محشور شده و به اندازۀ گستره و توان وجودی، درک و شعورشان حساب پس می‌دهند. اعتقاد به تسبیح، سجده، نطق، حشر، گواهی و دیگر مؤلّفه‌های شعور در موجودات، آثار و کارکردهای تربیتی، حقوقی، بهداشتی و نظری در پی دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
49 - صاحب کتاب بودن، از نشانه‌ای بر احتیاط تا مدح اثرگذار
مهدی لاهیجی رسول طلائیان1 -
دسترسی آزاد مقاله
50 - اَسنادی برای مدیریت مجلّه‌های علمی
محمد مهدی احسانی فرنگاشتههای علمی در قالب‌های مختلفی قابل عرضه است. کتاب، مجلّه، پایان‌نامه، سایت، کنفرانس و... مجموعه‌ای متنوّع از قالب‌های عرضۀ دانش را شکل می‌دهد. بهره‌گیری از این قالب‌ها، نیازمند رعایت قواعد یا استانداردهایی است که بانیان و میزبانان بپذیرند و مخاطبان، جذب شوند. این س چکیده کاملنگاشتههای علمی در قالب‌های مختلفی قابل عرضه است. کتاب، مجلّه، پایان‌نامه، سایت، کنفرانس و... مجموعه‌ای متنوّع از قالب‌های عرضۀ دانش را شکل می‌دهد. بهره‌گیری از این قالب‌ها، نیازمند رعایت قواعد یا استانداردهایی است که بانیان و میزبانان بپذیرند و مخاطبان، جذب شوند. این سرمقاله را به بیان یک «اِشکال» و سپس معرّفی یک «راهکار اساسی» و آنگاه تطبیق آن بر «عرصۀ مدیریت مجلّات علمی» اختصاص داده و در پایان، نمونه‌هایی از «اسناد زیرساختی برای مدیریت مجلّات علمی» را که در «فصلنامۀ دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث» تولید شده است، آورده‌ام. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
51 - امکان سنجی ازدواج خلیفه دوم با حضرت ام کلثوم
صهیب تقوی عباس محمودیازدواج خلیفه دوم با ام‌کلثوم از موضوعات اختلافی در تاریخ اسلام است. اهل سنّت، پذیرش یا ردّ این قضیّه را در تقویت یا تضعیف برخی از حوادث مهمّ تاریخی مانند غصب خلافت و فدک مؤثر دانسته اند. بر همین اساس، ارائه تحقیقی جامع، جهت مشخص‌شدن همه جوانب قضیه، ضروری به‌نظر می رسد. چکیده کاملازدواج خلیفه دوم با ام‌کلثوم از موضوعات اختلافی در تاریخ اسلام است. اهل سنّت، پذیرش یا ردّ این قضیّه را در تقویت یا تضعیف برخی از حوادث مهمّ تاریخی مانند غصب خلافت و فدک مؤثر دانسته اند. بر همین اساس، ارائه تحقیقی جامع، جهت مشخص‌شدن همه جوانب قضیه، ضروری به‌نظر می رسد. هدف این پژوهش، جمع آوری روایات و آرای موافقان و مخالفان و تبیین آنها بدون هرگونه موضع‌گیری برای دست یابی به واقعیت است. مأموریت آن، بررسی و تحلیل امکان وقوع این ازدواج در شرایط عادی و اکراه است. پیشتر مقاله‌ای از همین نویسنده با عنوان «بازپژوهی تاریخی گزارش ازدواج خلیفه دوم با دختر امیر مؤمنان» چاپ شده بود. نوآوری این مقاله، دو سویه نگری اصل امکان وقوع چنین جریانی با توجه به متون حدیثی و تاریخی موافق و مخالف است. فایده آن، پاسخگویی به بسیاری از شبهات در مورد چگونگی ارتباط اهل بیت با خلیفه دوم است. این پژوهش در ساختاری تازه، مطالب خود را در دو بخشِ ام‌کلثوم و دیدگاه‌های مختلف در ازدواج ایشان با عمر و امکان‌سنجی ازدواج، ارائه می دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
52 - آثار فردی و اجتماعی «مدارا» در خانواده از دیدگاه قرآن و حدیث
علی توحیدی نژادمدارا از مهمترین عناصر تحکیم خانواده است. استحکام بنیان خانواده در سایه نرم‌خویی، بستری مناسب برای تربیت و رشد نسل‌های سالم و شاداب فراهم می‌سازد. عدم تعامل افراد در محیط خانواده، سبب ناسازگاری و ایجاد تنش و ناامنی روانی میشود؛ از این رو پرداختن به فواید و تأثیر این ص چکیده کاملمدارا از مهمترین عناصر تحکیم خانواده است. استحکام بنیان خانواده در سایه نرم‌خویی، بستری مناسب برای تربیت و رشد نسل‌های سالم و شاداب فراهم می‌سازد. عدم تعامل افراد در محیط خانواده، سبب ناسازگاری و ایجاد تنش و ناامنی روانی میشود؛ از این رو پرداختن به فواید و تأثیر این صفت در ایجاد روابط خانوادگی سالم ضروری است. هدف، بالابردن روحیه سازگاری و تقویت آن بین همسران و معرفی فواید مدارا در خانواده است. مأموریت نگاشته حاضر، تبیین آثار مدارا مانند آرامش، پایداری ایمان، افزایش روزی، تربیت و هدایت خانواده با استفاده از آموزه‌های قرآن و حدیث است. تطبیق فواید مدارا با علم روز از ویژگی‌های مقاله است. این نوشته در دو بخش به بررسی آثار فردی و اجتماعی مدارا در خانواده می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
53 - درآمدی بر جریان‌شناسی جعل حدیث در زمان رسول‌الله
سید محمد حسن مومنیسنت پیامبر، گنجینه‌ای از ارزش‌های والایی است که در قالب حدیث برای نسل‌های بعد به ارمغان گذاشته شده است. با گذشت زمان و سوء استفاده برخی از افرادِ فرصت‌طلب، حدیث که حکایت‌کننده از سنت است، دچار آسیب شده که «احادیث ساختگی» یکی از مهمترین آسیبهای آن است. سبب جعل حدیث را چکیده کاملسنت پیامبر، گنجینه‌ای از ارزش‌های والایی است که در قالب حدیث برای نسل‌های بعد به ارمغان گذاشته شده است. با گذشت زمان و سوء استفاده برخی از افرادِ فرصت‌طلب، حدیث که حکایت‌کننده از سنت است، دچار آسیب شده که «احادیث ساختگی» یکی از مهمترین آسیبهای آن است. سبب جعل حدیث را می‌توان در رفتارهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برخی صحابه بررسی نمود. ضرورت شناخت جریان‌های جعل و جاعلان لعنت‌شده توسط پیامبر در دوران حضور ایشان، علاوه بر جداکردن احادیث صحیح از جعلی و خدشه واردنشدن به تمام احادیث، سبب آشنایی با اهداف و پیشینه جعل در دوران آغاز پیدایش حدیث نیز میشود. مأموریت نگاشته حاضر، ردیابی اشخاص یا گروه‌های جاعل در دوران پیامبر است؛ این پژوهش به مفهوم‌شناسی جعل و پردازش تاریخی آن در زمان پیامبر پرداخته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
54 - بررسی تطبیقی عناوین حقوق فرزندان در قرآن کریم و عهدین
افسانه خوشناموند جمال فرزندوحیمعارف مشترک در ادیان الهی، نشان‌دهندۀ منشأ مشترک است.یکی از موضوعاتِ دارای گزاره‌های مشابه در ادیان ابراهیمی، «حقوق فرزندان» است. بررسی اجمالی این حوزه به صورت تطبیقی از سویی اهمیت موضوع را در ادیان الهی روشن کرده و نشان می‌دهد که آینده‌سازان جوامع، چه جایگاهی در کتاب‌ه چکیده کاملمعارف مشترک در ادیان الهی، نشان‌دهندۀ منشأ مشترک است.یکی از موضوعاتِ دارای گزاره‌های مشابه در ادیان ابراهیمی، «حقوق فرزندان» است. بررسی اجمالی این حوزه به صورت تطبیقی از سویی اهمیت موضوع را در ادیان الهی روشن کرده و نشان می‌دهد که آینده‌سازان جوامع، چه جایگاهی در کتاب‌های آسمانی دارند و از سوی دیگر، میزان کمال و جامعیت اسلام را روشن می‌سازد. پژوهش پیش رو عناوین حقوق فرزندان را در قرآن و عهدین بررسی کرده است. در این بررسی، نگاه قرآن کریم به «فرزند» مطرح شده و سپس سرفصل‌های حقوق فرزندان در قرآن و عهدین فهرست میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
55 - گونه‌شناسی نگارش‌های حدیثی دوران مشعشعیان در منطقه هویزه
محمد جواد حسنیفعالیتهای حدیثی در طول تاریخ، متأثر از شرایط حاکم بر مناطق مختلف بوده است. شرایطی مانند فرهنگ غالب هر منطقه، حکومت، زبان و میراث گذشتگان، فعالیت‌های متنوع حدیثی را در پی داشته است. در دوران متأخر، منطقه هویزه، شاهد یک حرکت علمی و حدیثی در گستره حکومت مشعشعیان (845-117 چکیده کاملفعالیتهای حدیثی در طول تاریخ، متأثر از شرایط حاکم بر مناطق مختلف بوده است. شرایطی مانند فرهنگ غالب هر منطقه، حکومت، زبان و میراث گذشتگان، فعالیت‌های متنوع حدیثی را در پی داشته است. در دوران متأخر، منطقه هویزه، شاهد یک حرکت علمی و حدیثی در گستره حکومت مشعشعیان (845-1176ق) بود. در راستای کشف حوزه‌های حدیثی شیعی، شناسایی و معرفی آثار و نوع فعالیت‌های حدیثی صورت گرفته در هویزه ضروری است. هدف این نوشتار، شناسایی و گونه‌شناسی نگارش‌های حدیثی این دوره، مانند حدیث‌نگاری، حاشیه‌نویسی، اجازات حدیثی و استنساخ کتاب‌های حدیثی است. در این مسیر، آثار حدیثی عالمان این منطقه، برای اولین بار با دسته‌بندی منظم، معرفی شده تا مقدمه‌ای برای تحقیق و تحلیل بیشتر باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
56 - مرجعیت از سوی امامان، فراتر از توثیق
مهدی لاهیجی رسول طلائیانپیروان معصومان در مناطق مختلفی از جهان آن روز حضور داشتند. بسیاری از این مناطق از حیث جغرافیایی با یکدیگر متّصل بوده و بسیاری هم پراکنده بودند. مناطق متّصل، دارای پهنایی گسترده بود. این گستره و پراکندگی در کنار فراوانی پیروان، مانع از آن بود که همه مردم بتوانند پرسش‌ها چکیده کاملپیروان معصومان در مناطق مختلفی از جهان آن روز حضور داشتند. بسیاری از این مناطق از حیث جغرافیایی با یکدیگر متّصل بوده و بسیاری هم پراکنده بودند. مناطق متّصل، دارای پهنایی گسترده بود. این گستره و پراکندگی در کنار فراوانی پیروان، مانع از آن بود که همه مردم بتوانند پرسش‌های خود را رو در رو از امام پرسیده و پاسخ بگیرند. از این رو امامان نمایندگانی را در مناطق مختلف، تعیین می‌کردند تا پاسخگوی نیازهای مردم باشند. گروهی از این نمایندگان، پاسخگوی پرسش‌های علمی مردم بودند. معصومان، این افراد را از جهت علم و تقوا، شایسته مرجعیت مردم دانسته و آنها را معرّفی می‌کردند؛ چراکه بدون داشتن شرایط علمی و عملی، ارجاع به آنان، انداختن مردم در پرتگاه یا اغرای به جهل بود. نفی مرجعیت از برخی از ناشایستگان نیز در همین راستا انجام می‌شد. اعطای گواهی مرجعیت مردم در هر گستره‌ای که باشد، امری فراتر از توثیق فردی یک راوی است. کسی که از سوی امام، شایستگی مراجعه و اظهار نظر دینی را می‌یابد، پیشتر، علم و تقوایش ثابت شده است. از این رو اثبات این مقام برای هر راوی، نه تنها در توثیق وی کافی است بلکه شأن ویژه او را نزد امام و در جامعه آن روز نشان می‌دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
57 - «اندیشکدۀ اربعین» راهی برای بهره‌گیری از فرصت‌ها و کاهش آسیب‌ها
محمد مهدی احسانی فرچند سالی است که خداوند، نعمت توجّه به زیارت امام حسین علیه السلام را فراگیر کرده، دل‌ها و جان‌های بسیاری را در ایّام اربعین، راهی آن حریم قدسی می‌کند. این دادۀ بزرگ الهی، پاس‌داشتنی است؛ رویدادی بزرگ که به پشتوانۀ احادیث معصومان^، انگیزه‌های بسیاری را به سوی خود کشاند چکیده کاملچند سالی است که خداوند، نعمت توجّه به زیارت امام حسین علیه السلام را فراگیر کرده، دل‌ها و جان‌های بسیاری را در ایّام اربعین، راهی آن حریم قدسی می‌کند. این دادۀ بزرگ الهی، پاس‌داشتنی است؛ رویدادی بزرگ که به پشتوانۀ احادیث معصومان^، انگیزه‌های بسیاری را به سوی خود کشانده و آرزوهایی را برآورده می‌سازد. شکر هر نعمتی به بهره‌گیری درست از آن و پیشگیری از آفت‌هایی است که تهدیدش می‌کند. بهره‌گیری شایسته از اربعین، دستاوردهای ارزشمندی را نصیب امّت اسلامی خواهد کرد و بی‌توجّهی بِدان، کُفر نعمت محسوب شده و آسیب‌هایی به دنبال دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
58 - امکان تغییر شکل شیاطین جن بر پایه برداشت از قرآن و حدیث
سید علی اصغر موسوی اطهرگزارش مکرّر قرآن و جوامع روایی از میزان اثرگذاری و شگردهای شیاطین جن در گمراه‌سازی انسان، پرداختن به این موضوع را ضروری می‌کند. دوری از معارف مرتبط با این حوزه، زمینه اثرپذیری از شیاطین را کاهش نمی‌دهد بلکه می‌تواند به افزایش آن منجر شود. نوشتار حاضر، تحلیل شماری از رو چکیده کاملگزارش مکرّر قرآن و جوامع روایی از میزان اثرگذاری و شگردهای شیاطین جن در گمراه‌سازی انسان، پرداختن به این موضوع را ضروری می‌کند. دوری از معارف مرتبط با این حوزه، زمینه اثرپذیری از شیاطین را کاهش نمی‌دهد بلکه می‌تواند به افزایش آن منجر شود. نوشتار حاضر، تحلیل شماری از روایات معتبر را درباره «قدرت تغییر شکلِ شیطان‌ها» به عهده دارد. ریشه یابیِ برخی از حوادث مانند هم‌جنس‌گرایی قوم حضرت لوط علیه السلام، انحراف خلافت بعد پیامبر| و داوری منصفانه درباره «تجرّد» و «عدم تجرّد» جن در گرو تحلیلِ درست این قدرت است. عدّه‌ای، آشکارشدن جن و به‌ویژه شیطان‌ها با شمایل گونه‌گون را به معنای دگرگونی ظاهری دانسته و برخی آن را به تصرّف در اِدراک انسان تأویل کرده‌اند. فرضیه این پژوهش، اثبات امکان تغییر شکلِ شیاطین و وقوع خارجیِ آن است. به همین منظور در گام اوّل نوشتار، «گستره»، «محدودیت» و «سه فرضیه در کیفیتِ» آشکار شدن با شکل‌های گوناگون، تحلیل میشود. گام دوم هم به گزارش وقوع عینی تغییر شکل می‌پردازد. جامعیت نوشتار حاضر و فرضیه های مطرح شده در کیفیت تغییر شکل شیطان‌ها، از نوآوری‌های آن است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
59 - امکان‌سنجی حقّ مخلوق بر خالق با تأکید بر عبارت «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» و تأثیر آن در اجابت دعا
مصطفی رحیمییکی از عبارت‌هایی که در دعاهای مأثور از اهل بیت^ تکرار شده، فراز «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» است. فراوانی این عبارت و مشابهات آن، دو پرسش را ایجاد می کند؛ نخست اینکه چگونه می‌توان حقّ مخلوق بر خالق را تصوّر کرد؟ دوم اینکه بیان این فراز، چه تأثیری در اجابت دعا چکیده کاملیکی از عبارت‌هایی که در دعاهای مأثور از اهل بیت^ تکرار شده، فراز «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» است. فراوانی این عبارت و مشابهات آن، دو پرسش را ایجاد می کند؛ نخست اینکه چگونه می‌توان حقّ مخلوق بر خالق را تصوّر کرد؟ دوم اینکه بیان این فراز، چه تأثیری در اجابت دعا دارد. از آنجا که خداجویان همواره دغدغۀ کشف راه‌های اجابت درخواست های خود از خداوند را دارند، پژوهشی علمی در این راستا شایسته است. هدف این تحقیق، تبیین معنای حقّ مخلوق بر خالق و چگونگی اثرگذاری عبارت «بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» بر اجابت دعاست. تاکنون پژوهشی مستقل در این موضوع منتشر نشده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
60 - جایگاه نظام هدایت در تحلیل رفتارهای امیر مؤمنان علیه السلام
ابراهیم عبدیتحلیل برخی از کنش ها و واکنش های امیر مؤمنان علیه السلام برای دوست‌دارانشان نیز سخت است. این رفتارها با روند عمومی و مردم پسند هم‌گون نبوده و موجب تعجّب می شود. پذیرش درخواست مشاوره به خلفای سه گانه، پاسخگویی به پرسش توحیدی در میانه نبرد جمل و تأخیر چندماهه در نبرد صفّ چکیده کاملتحلیل برخی از کنش ها و واکنش های امیر مؤمنان علیه السلام برای دوست‌دارانشان نیز سخت است. این رفتارها با روند عمومی و مردم پسند هم‌گون نبوده و موجب تعجّب می شود. پذیرش درخواست مشاوره به خلفای سه گانه، پاسخگویی به پرسش توحیدی در میانه نبرد جمل و تأخیر چندماهه در نبرد صفّین با وجود آمادگی سپاه ده‌ها هزارنفری ایشان، نمونه‌هایی از این رفتارهاست. این شیوه تعامل، با روش رایج سیاست‌مداران و رهبران جوامع متفاوت است. در پاسخ به چرایی این رفتارها، حفظ مصلحت اسلام و مردم و یا جلوگیری از تضییع حقوقشان بیان شده است. این نوشتار درصدد است تا برای فهم این رفتارها، آن را بر دو گزاره بنیادین پایه گذاری کند؛ نخست، شناختِ درست وظیفه هدایت‌گریِ امام به عنوان حجّت الهی و دوم، دید فرازمند امام نسبت به آفریدگان الهی. به همین روی، رفتار امام در نظام هدایت الهی تحلیل شده است نه از زاویه نگرش سیاست مداران. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
61 - فهرست خواستنی‌ها و پناه‌بردنی های اهل بیت علیهم السلام در دعا با تکیه بر کتاب عدّة الدّاعی
سید محمدکاظم میرحسنییکی از پرحجم‌ترین محورهای موجود در دعاهای مأثور، «درخواستِ حاجت» و «پناه‌بردن» است. آنچه مورد درخواست معصومان قرار گرفته، ذیل علم، عصمت و امامت ایشان قرار داشته و از این رو، نشان‌دهنده راه کمال است. در برابر، چیزی که ایشان از آن به خداوند پناه برده‌اند، مانع وصول به کم چکیده کاملیکی از پرحجم‌ترین محورهای موجود در دعاهای مأثور، «درخواستِ حاجت» و «پناه‌بردن» است. آنچه مورد درخواست معصومان قرار گرفته، ذیل علم، عصمت و امامت ایشان قرار داشته و از این رو، نشان‌دهنده راه کمال است. در برابر، چیزی که ایشان از آن به خداوند پناه برده‌اند، مانع وصول به کمال بوده و پناهگاه هایی که بدان ها پناه برده شده، قابلیت اعتماد و اتّکا برای مصونیت از خطرات را دارد. شناخت این موضوعات، راه درست و نادرست را به ره‌جویان می‌نمایاند. ساختار فهرست گونه این نوشته دریافت معارف یادشده از دعاها را سرعت و آسانی می‌بخشد. تاکنون دیده نشده که با این نگاه و روش، دعاهای معصومان تحلیل و ارائه شود. مقاله کنونی در بخش نخست «خواستنی ها» و در بخش دوم «پناه بردنی‌ها» را بر اساس دعاهای کتاب عدّة الدّاعی ابن فهد حلّی فهرست کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
62 - شناخت کلیدواژه‌های امنیتی بیانیه گام دوم و تطبیق آن با واژگان معادل قرآنی و حدیثی
عباس محمودی هانی زعفرانیبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را که از سوی مقام معظّم رهبری صادر شد، می‌توان راه آینده نظام اسلامی دانست. یکی از محورهای موجود در این بیانیه «امنیت» است. بر اساس آموزه های دینی، امنیت، موهبتی الهی است که کمتر، ارزش آن دانسته می شود. به دلیل جامعیت دین و نبود نقص در آن، ا چکیده کاملبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را که از سوی مقام معظّم رهبری صادر شد، می‌توان راه آینده نظام اسلامی دانست. یکی از محورهای موجود در این بیانیه «امنیت» است. بر اساس آموزه های دینی، امنیت، موهبتی الهی است که کمتر، ارزش آن دانسته می شود. به دلیل جامعیت دین و نبود نقص در آن، اگر الگوی امنیت بر اساس معیارهای اسلامی تدوین گردد، بیشترین آرامش را برای جامعه به دنبال دارد. نخستین گام برای ترسیم الگوی امنیت بر اساس معیارهای دینی، استخراج کلیدواژه های مرتبط با آن از قرآن و حدیث است. پژوهش کنونی کاری بنیادین در این راستاست که می تواند برای همه پژوهش های دینی حوزه امنیت سودمند باشد. از آنجا که بیانیه گام دوم بر اساس مبانی اسلامی تهیه شده، برای پرداختن به ابعاد آن، ابتدا با مطالعه چندین‌باره بیانیه، واژه های مهم و کلیدی، شناسایی شد. سپس واژگان معادل آن در آیات و روایات، شناسایی شده و در پایان، برخی از ابواب مرتبط با هر واژه در منابع حدیثی، معرّفی گردید. این مقاله به ارائه کلیدواژه های امنیتی بیانیه و تطبیق آن بر قرآن و حدیث می‌پردازد. کلیدواژه‌های سیاسی، فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی هم در نوشتارهای جداگانه‌ای عرضه میشود. با این روش، همه واژگان کلیدی بیانیه، استخراج شده و با منابع اسلامی تطبیق می‌گردد تا راه را برای پژوهش‌های آینده هموار کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
63 - موانع پیشرفت معنوی از دیدگاه صحیفه سجّادیه
علی انجم شعاعرشد انسان و تکامل او به‌ویژه در دنیای کنونی، نیازمند برنامه است. شایسته است که در این برنامه افزون بر یادکرد نیازها و روش رسیدن به آن، موانع و محدودیت‌ها نیز ذکر شود. پژوهش کنونی بخشی از این موانع را در صحیفه سجّادیه شناسایی می‌کند. شناخت موانع معنوی رشد، تلاشی برای رسی چکیده کاملرشد انسان و تکامل او به‌ویژه در دنیای کنونی، نیازمند برنامه است. شایسته است که در این برنامه افزون بر یادکرد نیازها و روش رسیدن به آن، موانع و محدودیت‌ها نیز ذکر شود. پژوهش کنونی بخشی از این موانع را در صحیفه سجّادیه شناسایی می‌کند. شناخت موانع معنوی رشد، تلاشی برای رسیدن به الگوی سبک زندگی اسلامی است. تبیین نگرش اهل بیت به موضوع پیشرفت و زمینه‌سازی برای استواری پایه‌های رشد جامعه از بهره‌های این تحقیق خواهد بود. تاکنون نگاشته‌ای که به تبیین موانع پیشرفت معنوی انسان از دیدگاه صحیفه سجّادیه بپردازد، دیده نشد. نگاشته کنونی که می‌توان آن را «موانع پیشرفت اخلاقی ...» نیز نامید، فهرستی از موانع را در ده بخش ارائه می-کند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
64 - بازنگاهی به معنای حدیث «اِعمَل لِدُنیاكَ كَاَنَّكَ تَعیشُ اَبَدًا ...»
سیدحسین میریانیکی از احادیث مشهور در میان مردم، روایت یادشده در عنوان یادداشت است. کتاب من لا یحضره الفقیه این حدیث را بدین شکل آورده است: رُویَ عَنِ العالِمِ اَنَّهُ قالَ: اِعمَل لِدُنیاكَ كَاَنَّكَ تَعیشُ اَبَدًا وَ اعمَل لِآخِرَتِكَ كَاَنَّكَ تَموتُ غَدًا.یکی از احادیث مشهور در میان مردم، روایت یادشده در عنوان یادداشت است. کتاب من لا یحضره الفقیه این حدیث را بدین شکل آورده است: رُویَ عَنِ العالِمِ اَنَّهُ قالَ: اِعمَل لِدُنیاكَ كَاَنَّكَ تَعیشُ اَبَدًا وَ اعمَل لِآخِرَتِكَ كَاَنَّكَ تَموتُ غَدًا. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
65 - پیشینه «تواتر» و چرایی پرداختن عالمان شیعه به آن
محمدحسین فیض اخلاقییکی از مهمترین دغدغه‌های محدّثان در طول تاریخ حدیث، کسب اطمینان از صدور روایات بوده است. محدّثان و فقیهان برای احراز صدور حدیث، راه‌های مختلفی را پیموده‌اند. «تواتر» همواره یکی پراهمیت‌ترین راه‌ها برای کسب اطمینان از صدور احادیث بوده است. تواتر در لغت به معنای این است چکیده کاملیکی از مهمترین دغدغه‌های محدّثان در طول تاریخ حدیث، کسب اطمینان از صدور روایات بوده است. محدّثان و فقیهان برای احراز صدور حدیث، راه‌های مختلفی را پیموده‌اند. «تواتر» همواره یکی پراهمیت‌ترین راه‌ها برای کسب اطمینان از صدور احادیث بوده است. تواتر در لغت به معنای این است که چیزی با فاصله، بعد از چیز دیگر بیاید. محدّثان به حدیثی «متواتر» می‌گویند که راویان آن در هر طبقه، به تعدادی باشند که عادتا امکان هم‌داستان‌شدن آنها برای دروغ‌گویی وجود نداشته باشد؛ راویانی که گاه الفاظ واحد (تواتر لفظی) و گاه معنای واحد (تواتر معنوی) را گزارش می‌کنند پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
66 - طرح تحقیق روش‌شناسی فقیهان در مواجهه با لغت
سید محمد علی هاشمی احمد براریان محمد مصطفی یکتایی سید مهدی لطیفی1 -
دسترسی آزاد مقاله
67 - نشر آموزه های دینی در قالب‌های سنّتی و نوین؛ قوّت‌ها و ضعف‌ها
عباس محمودیروایات اسلامی تأکید بسیاری بر نشر علم و تشویق به حفظ و ماندگاری یافته های علمی نموده اند. در حدیثی از رسول خدا| آمده: اَلـمُؤمِنُ اِذا ماتَ وَ تَرَكَ وَرَقَةً واحِدَةً عَلَیها عِلمٌ تَكونُ تِلكَ الوَرَقَةُ یَومَ القیامَةِ سِترًا فیما بَینَهُ وَ بَینَ النّارِ وَ اَعط چکیده کاملروایات اسلامی تأکید بسیاری بر نشر علم و تشویق به حفظ و ماندگاری یافته های علمی نموده اند. در حدیثی از رسول خدا| آمده: اَلـمُؤمِنُ اِذا ماتَ وَ تَرَكَ وَرَقَةً واحِدَةً عَلَیها عِلمٌ تَكونُ تِلكَ الوَرَقَةُ یَومَ القیامَةِ سِترًا فیما بَینَهُ وَ بَینَ النّارِ وَ اَعطاهُ اللهُ تَبارَكَ وَ تَعالىٰ بِكُلِّ حَرفٍ مَكتوبٍ عَلَیها مَدینَةً اَوسَعَ مِنَ الدُّنیا سَبعَ مَرّاتٍ. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
68 - جامعیت حداکثری قرآن بر پایه بهره های روش‌شناختیِ علوم از قرآن و ضرورت وجود الگوهای روش‌شناسانه در دین و قرآن
زهره اخوان مقدمدرباره جامعیت قرآن، دیدگاه‌های مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت «تِبیانًا لِكُلِّ شَیءٍ» و با وجود لفظ «کُلّ»، عمومیت محتوایی را نشان می‌دهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینه‌ای چکیده کاملدرباره جامعیت قرآن، دیدگاه‌های مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت «تِبیانًا لِكُلِّ شَیءٍ» و با وجود لفظ «کُلّ»، عمومیت محتوایی را نشان می‌دهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینه‌ای را تأویل برده و تخصیص‌هایی بدون دلیل ذکر می‌کنند. مقاله کنونی می‌خواهد جامعیت حداکثری قرآن را از نگاهی نو و با روشی تحلیلی ثابت کند. این نوشتار با توجّه‌کردن به گزاره‌های اساسیِ علوم، بر آن است تا به این نتیجه برسد که گذشته از جامعیت قرآن نسبت به همه نیازهای دنیایی و آخرتی بشر، این کتاب آسمانی حتّی در ارائه اصول و روش‌های علوم نیز جامعیت دارد؛ چراکه علوم مختلف هم یکی از نیازهای بشر است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
69 - اصالت نظریه «نزول سوره‌ای» بررسی موردی سوره حج
جواد سلمان زادهیکی از مسائل مطرح در علوم قرآن، چگونگی نزول سوره‌هاست. نظریه نزول سوره‌ای، یکی از دیدگاه‌های مهم در نزول تدریجی قرآن کریم است. این نظریه، دریچه‌ای نو را در تفسیر قرآن گشوده و زمینه فهم مفاهیم بیشتری را فراهم می‌سازد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، مدارک و مستندات نق چکیده کاملیکی از مسائل مطرح در علوم قرآن، چگونگی نزول سوره‌هاست. نظریه نزول سوره‌ای، یکی از دیدگاه‌های مهم در نزول تدریجی قرآن کریم است. این نظریه، دریچه‌ای نو را در تفسیر قرآن گشوده و زمینه فهم مفاهیم بیشتری را فراهم می‌سازد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، مدارک و مستندات نقلی، عقلی و علمی این نظریه را گردآوری کرده و آن را تحلیل و ارزیابی می‌کند. این مستندات نشان می‌دهد که نظریه نزول سوره‌ای، دیدگاهی درست است. پس از اثبات اصالت این دیدگاه، کیفیت نزول سوره حج به عنوان سوره‌ای چالشی با حجم متوسّط، بررسی شده و با ردّ برخی نظرات، نزول یک‌باره این سوره اثبات میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
70 - آشنایی فهرستی با مجلّه‌های الاهیات و مطالعات اسلامی به زبان عربی
سیدمجید نبویبیشتر دانش‌پژوهان و استادان عرصه قرآن و حدیث، توان خواندن مقالات عربی را دارا بوده و برخی از آنها توان نگاشتن به زبان عربی نیز دارند. آشنایی با مجلّات عربی در حوزه معارف اسلامی، زمینه آشنایی بیشتر دانشیان قرآن و حدیث را با فضای رایج مقالات علمی فراهم کرده و مقدّمات نقش چکیده کاملبیشتر دانش‌پژوهان و استادان عرصه قرآن و حدیث، توان خواندن مقالات عربی را دارا بوده و برخی از آنها توان نگاشتن به زبان عربی نیز دارند. آشنایی با مجلّات عربی در حوزه معارف اسلامی، زمینه آشنایی بیشتر دانشیان قرآن و حدیث را با فضای رایج مقالات علمی فراهم کرده و مقدّمات نقش‌آفرینی فرامرزی آنها را تمهید می‌کند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که چه مجلّاتی به زبان عربی و با چه مشخّصاتی، در حوزه مطالعات اسلامی منتشر میشود؟ این تحقیق توانسته 81 مجلّه عربی را در این عرصه شناسایی کند. برخی از این مجلّه‌ها ویژه مطالعات اسلامی و برخی، همراه با موضوعات دیگر به این موضوع نیز توجّه می‌کنند. مقاله پیش رو، افزون بر یادکرد عنوان مجلّه و راه‌های ارتباطی آن در قالب جداسازی ژورنال‌های هر کشور، مجلّاتی را که رتبه ISC دارند نیز معرّفی کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
71 - احکام و تاریخ ترجمه قرآن کریم
عبداللطیف الطیباوی علي بدريجواز شرعی ترجمه قرآن همواره مورد بحث اهل سنّت بوده است. با توجّه به تاریخ ترجمه این کتاب آسمانی به نظر می‌رسد، ترجمه تفسیری قرآن بدون اینکه به آن، قرآن اطلاق شود، امری جایز در بین آنهاست. با این حال عالمان در این مسأله اختلافاتی داشته‌اند. یکی از ابعاد اختلاف به کتابت چکیده کاملجواز شرعی ترجمه قرآن همواره مورد بحث اهل سنّت بوده است. با توجّه به تاریخ ترجمه این کتاب آسمانی به نظر می‌رسد، ترجمه تفسیری قرآن بدون اینکه به آن، قرآن اطلاق شود، امری جایز در بین آنهاست. با این حال عالمان در این مسأله اختلافاتی داشته‌اند. یکی از ابعاد اختلاف به کتابت متن قرآن و خواندن آن در نماز، توسّط غیر اعراب برمی‌گردد؛ امری که منجر به فتوای برخی از عالمان الازهر مبنی بر تحریم کتابت قرآن به غیر عربی گردید. از سوی دیگر، اِعراب و بلاغت قرآن، کمتر به غیر عربی ترجمه شد و همین موضوع به اختلاف در جواز ترجمه دامن زد. متن حاضر، ترجمه مقاله «احکام ترجمة القرآن الكریم و تاریخها» اثر دکتر عبد اللّطیف الطّیباوی است که شعبان سال 1399ق یعنی دو سال پیش از فوتش در مجلّه مجمع اللّغة العربیة دمشق به چاپ رسید. نویسنده در سال 1328ق در روستای «طیبه» از توابع «حمص» سوریه به دنیا آمد. او در رشته تاریخ و ادبیات عرب، تحصیل کرد و و دکترای خود را در رشته فلسفه از دانشگاه لندن گرفت. از آثار وی می‌توان به کتاب‌های «محاضرات فی تاریخ العرب و الاسلام»، «التّصوّف الاسلامی العربی»، «المصالح البریطانیة فی فلسطین» و «تاریخ سوریا الحدیث» اشاره كرد. همچنین آن مرحوم افزون بر مقالات بسیاری که در تاریخ، ادبیات عرب و تربیت منتشر کرد، مقالاتی هم در دفاع از قضیه فلسطین داشت. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
72 - شناخت محدّثان هویزه و تلاش‌های علمی و حدیثی آنان
محمد جواد حسنیرشد و گسترش حدیث‌پژوهی در یک منطقه، برآیند عوامل مختلف مادّی و معنوی است. یکی از این عوامل را می‌توان حضور عالمان و محدّثان در یک جغرافیای علمی دانست. تاریخ حدیث شیعه در قرن‌های نهم تا دوازدهم هجری و همزمان با حکومت سادات مشعشعی (845-1176ق) بر جنوب ایران به مرکزیت هویز چکیده کاملرشد و گسترش حدیث‌پژوهی در یک منطقه، برآیند عوامل مختلف مادّی و معنوی است. یکی از این عوامل را می‌توان حضور عالمان و محدّثان در یک جغرافیای علمی دانست. تاریخ حدیث شیعه در قرن‌های نهم تا دوازدهم هجری و همزمان با حکومت سادات مشعشعی (845-1176ق) بر جنوب ایران به مرکزیت هویزه، شاهد شکل‌گیری جریان شتابان علمی در این منطقه بوده است. نص‌گرایی، جریان فکری غالب شیعیان در این دوره محسوب می‌شد. عالمان هویزی به دلیل مراودات علمی با کانون‌های حدیث‌گرایی مانند اصفهان و شیراز و نیز در ادامه نص‌گرایی نسبتا شدید پیشینیان خویش، گرایش زیادی به این گونه تفکّر داشتند. در این نوشتار، عالمان صاحب اثر حدیثی و دیگر محدّثان فعّال در این مدرسه حدیثی، برای نخستین بار شناسایی و معرّفی می‌شوند تا نقش آنان به عنوان یک مؤلّفه تأثیرگذار بر رشد فعالیت‌های یک مدرسه حدیثی نمایان شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
73 - نگاهی به فراز «بَدَنُهُ غافِلٌ لِسُکونِ عُروقِهِ» و عواقب کم‌تحرّکی
علی انجم شعاع ابراهیم عبدیموضوع دعای پنجاه و دوم صحیفه سجّادیه، یادکرد برخی از حالات بندگان و خوی ناپسند آنها و درخواست رحمت از خداوند است. امام سجّاد علیه السلام در این دعا کم‌تحرّکی را یکی از ویژگی‌های ناپسند فردی شمرده‌اند. ایشان به درگاه الهی عرضه می‌دارند: فَاَساَلُكَ یا مَولای سُآلَ مَن چکیده کاملموضوع دعای پنجاه و دوم صحیفه سجّادیه، یادکرد برخی از حالات بندگان و خوی ناپسند آنها و درخواست رحمت از خداوند است. امام سجّاد علیه السلام در این دعا کم‌تحرّکی را یکی از ویژگی‌های ناپسند فردی شمرده‌اند. ایشان به درگاه الهی عرضه می‌دارند: فَاَساَلُكَ یا مَولای سُآلَ مَن ... بَدَنُهُ غافِلٌ لِسُكونِ عُروقِهِ. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
74 - برخی از اشکالات نرم‌افزار جامع الاحادیث
حامد فاتح محسن بختیارییکی از عوامل سرعت‌بخشیدن به پژوهش در جامعه امروز، بهره‌گیری از نرم افزارهای رایانه‌ای است. «نرم‌افزارهای علوم اسلامی» از جمله ابزاری است که به پژوهشگران علوم اسلامی در مسیر تحقیق و تولید علم، کمک می‌کند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، در عرصه تولید چنین نرم‌افز چکیده کاملیکی از عوامل سرعت‌بخشیدن به پژوهش در جامعه امروز، بهره‌گیری از نرم افزارهای رایانه‌ای است. «نرم‌افزارهای علوم اسلامی» از جمله ابزاری است که به پژوهشگران علوم اسلامی در مسیر تحقیق و تولید علم، کمک می‌کند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، در عرصه تولید چنین نرم‌افزارهایی پیشتاز بوده است. «جامع الاحادیث» که اکنون نسخه «6/3» آن در دسترس است، یکی از خدمات پرکاربرد این مرکز بابرکت می‌باشد. امکان مطالعه منابع متعدّد، مقایسه نسخههای یک کتاب، جستجوی پیشرفته برای یافت محتوای مورد نظر در موضوعات مختلف، بهره‌گیری از متون تایپ‌شده برای نگاشت مقالات و ... بخشی از کمک‌های این نرم‌افزار به پژوهشگران است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
75 - نگاهی گذرا به شبهات کرونایی مرتبط با حدیث و چگونگی برخورد کارشناسان
محمد جواد حسنیهمهگیری تند و بی‌سابقه بیماری کرونا در پهنه جهانی، عرصه‌های مختلف بهداشتی، علمی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و دینی را تحت تأثیر قرار داد. هجمه به باورها و اعتقادات دینی و مذهبی ادیان مختلف یکی از آثار مهم این رویداد است. در جوامعی که نمادهای مذهبی، جلوه بیشتری دار چکیده کاملهمهگیری تند و بی‌سابقه بیماری کرونا در پهنه جهانی، عرصه‌های مختلف بهداشتی، علمی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و دینی را تحت تأثیر قرار داد. هجمه به باورها و اعتقادات دینی و مذهبی ادیان مختلف یکی از آثار مهم این رویداد است. در جوامعی که نمادهای مذهبی، جلوه بیشتری دارد، شبهاتی که از سوی دین‌گریزان و رسانه‌های آنان به سطح جامعه متدیّن، پمپاژ میشود، بیشتر است. شیعیان با گستردگی آداب مذهبی و پایبندی‌های عقیدتی و عملی خود، به عنوان مهمترین مبارزان علیه شیطان، بیش از دیگران مورد هجمه واقع شدند. در این میان، خداناباوران، برخی از پیروان ادیان و مذاهب دیگر و به‌ویژه وهابیان در کنار ساده‌دلانی از شیعه و دین‌گریزان و حتّی برخی جریانات سیاسی و ضدّ انقلاب، فرصت را برای تاخت و تاز بر اعتقادات مردم مهیّا دیده و هرچه توانستند، کردند. فضای مجازی نیز مانند همیشه، جولانگاه این گروهک‌ها شد. کار به جایی رسید که برخی از مردم متدیّن با خواندن و بازنشر شبهات، بر روان و باورهای خویش چنگ می‌زدند. هرچند در این بین، برخی پرسش‌های خوب علمی نیز مطرح شد و زمینه بازاندیشی، پژوهش و پاسخگویی به دور از جنجال را فراهم ساخت. آنچه در ادامه آورده‌ایم، برخی از محورهایی است که ذیل آن با سوء استفاده یا برداشت نادرست از آموزه‌های روایی، در طول این شش - هفت ماه شبهاتی مطرح شده و شاید برخی از باورهای مردم را سست کرده باشد. همچنین نگاهی به رفتار جامعه دینی با این مشکلات، می‌تواند مروری بر قوّت‌ها و ضعف‌ها باشد و راه آینده را نشان دهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
76 - واکاوی نظریه «وقوع در مشیخه من‌لایحضره‌الفقیه و دلالت آن بر وثاقت مؤلّف» با تأکید بر کتاب «النّوادر» ابراهیم بن هاشم قمی
سید علیرضا حسینی شیرازیبر پایه مقدّمه کتاب من‌لایحضره‌الفقیه، پشتوانه شیخ صدوق برای تدوین کتابی که به صحّت و صدور روایاتش از معصومان علیهم السلام اطمینان دارد، کتاب‌هایی حدیثی است که ضمن اشتهار در جامعه علمی آن‌روز، مورد عمل و مراجعه نیز بوده است. علّامه مجلسی، نخستین اندیشمندی است که از یادک چکیده کاملبر پایه مقدّمه کتاب من‌لایحضره‌الفقیه، پشتوانه شیخ صدوق برای تدوین کتابی که به صحّت و صدور روایاتش از معصومان علیهم السلام اطمینان دارد، کتاب‌هایی حدیثی است که ضمن اشتهار در جامعه علمی آن‌روز، مورد عمل و مراجعه نیز بوده است. علّامه مجلسی، نخستین اندیشمندی است که از یادکرد نام راوی در مشیخه صدوق، مدح او را برداشت می‌کند. برخی رجالیان، این مسأله را حاکی از توثیق راوی دانسته و برخی، هرگونه دلالتی را برای آن نفی کرده‌اند. در برخی جوامع رجالی معاصر، از این قاعده برای توثیق ابراهیم بن هاشم بهره‌برداری شده است. پس از تحلیل و ارزیابی قاعده، این نتیجه به‌دست آمد که نه راویان واقع‌شده در آغاز اَسناد کتاب، همگی صاحب کتاب‌اند و نه مقدّمه الفقیه، اعتبار همه‌جانبه منابع کتاب را می‌رساند؛ بلکه تنها در صدد بیان «اعتبار نسبی و فی الجمله» منابع خود می‌باشد. از این رو نمی‌توان حکم شیخ صدوق را بر صاحب تألیف‌بودن و وثاقتِ افراد نام‌برده در آغاز سندها حمل کرد. نگاشته حاضر، پس از تحلیل 10 روایت ابراهیم بن هاشم در الفقیه، با نظر به اینکه آوردن نام وی در آغاز اَسناد، گزارش‌گر نقل از کتاب «النوادر» اوست و نیز شیخ صدوق در ابواب الزامی فقه مانند حدود و دیات به این روایات، فتوا داده، می‌توان نتیجه گرفت که این کتاب در شمار کتاب‌های مشهور و معتمَدبه بوده است. تدوین کتابی متقن که مورد اعتماد شیخ صدوق واقع شده، می‌تواند نشان‌گر مدح و اعتماد به نویسنده آن باشد. هرچند نباید از نظر دور داشت که پذیرش روایت‌های کتاب النوادر، می‌تواند به دلیل بهره‌گیری آن از منابع مورد اعتماد پیشین مانند کتاب‌های یونس بن عبدالرحمن یا تکیه بر شواهد اطمینان‌بخش بوده باشد که در این صورت، الزاما وثاقت نگارنده آن را نتیجه نخواهد داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
77 - شناسایی و تحلیل اَسناد شیعی و منقطع روایات پیامبر صلی الله علیه و آله در کتب اربعه
علی فرهمندیان«اَسناد شیعی و منقطعِ روایات پیامبرصلی الله علیه و آله» سندهای روایاتی است که راویان آن شیعه‌اند و با اینکه هم‌عصرِ پیامبرصلی الله علیه و آله نیستند، به‌صورت مستقیم از آن حضرت، حدیث نقل کرده اند. مقاله کنونی درصدد شناسایی این اسناد بوده و با توجّه به راویان و طبقات آنه چکیده کامل«اَسناد شیعی و منقطعِ روایات پیامبرصلی الله علیه و آله» سندهای روایاتی است که راویان آن شیعه‌اند و با اینکه هم‌عصرِ پیامبرصلی الله علیه و آله نیستند، به‌صورت مستقیم از آن حضرت، حدیث نقل کرده اند. مقاله کنونی درصدد شناسایی این اسناد بوده و با توجّه به راویان و طبقات آنها و نیز محتوای احادیث، تحلیلی کوتاه درباره آن ارائه می‌کند. دقّت در این اسناد، افزون بر آگاهی از میزان کاربری روایات پیامبرصلی الله علیه و آله در کتب اربعه، زمینۀ شناخت چرایی انقطاع و آشنایی با برخی از مبانی صاحبان کتب اربعه در اعتماد به احادیث را فراهم می‌کند. دستیابی به 44 سند شیعی و منقطع روایات پیامبرصلی الله علیه و آله، تأثیر صاحب کتاب‌بودن و اصحاب اجماع‌بودن راوی در ارسال سند و نیز اثرگذاری موضوع و محتوای حدیث بر انقطاع سند، برخی از دستاوردهای تحلیلی این مقاله است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
78 - مقایسه دو تحقیق از کتاب «الدّروع الواقیة» با روش «مقابله چاپ»
مهدی مرادیمقابله نسخههای تحقیق‌شده چاپی، شناخت تحقیقات بهتر و محقّقان برتر را در پی دارد. با این کار، می‌توان بهترین چاپ را از حیث علمی، تعیین و به مخاطب، معرّفی کرد. آثار سید ابن طاووس (م664ق) با موضوع دعا، همواره مورد توجّه عالمان و مردم بوده است. شخصیت سید و کاربردی‌بودن آثار چکیده کاملمقابله نسخههای تحقیق‌شده چاپی، شناخت تحقیقات بهتر و محقّقان برتر را در پی دارد. با این کار، می‌توان بهترین چاپ را از حیث علمی، تعیین و به مخاطب، معرّفی کرد. آثار سید ابن طاووس (م664ق) با موضوع دعا، همواره مورد توجّه عالمان و مردم بوده است. شخصیت سید و کاربردی‌بودن آثار وی در این اقبال، مؤثّر می‌نماید. کتاب «الدّروع الواقیة» با موضوع اَعمال قابل تکرار در همه ماه‌های قمری، یکی از نگاشته‌های اوست که دو تحقیق مشهور از آن به چاپ رسیده است. نگاشته حاضر، برای نخستین بار، این دو تحقیق را با روش مقابله، بررسی کرده و کار نیکوتر را معرّفی می‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
79 - آسیبهای پژوهشی بهره‌گیری از نرم‌افزار «جامع الاحادیث»
رضا عطاییگسترش فنّاوری‌های مدرن، موجب تغییر در سبک مطالعه، علم‌آموزی و پژوهش شده است. در این دگرگونی‌ها عرصه حدیث هم از زاویه کمیّت و چگونگی، تغییراتی را پذیرفته است. تولید نرم‌افزارهای حدیثی، ثمرات متعدّدی چون آسانی پژوهش نسبت به وضعیت صدور حدیث، یافتن اصل حدیث، شناخت احادیث مخ چکیده کاملگسترش فنّاوری‌های مدرن، موجب تغییر در سبک مطالعه، علم‌آموزی و پژوهش شده است. در این دگرگونی‌ها عرصه حدیث هم از زاویه کمیّت و چگونگی، تغییراتی را پذیرفته است. تولید نرم‌افزارهای حدیثی، ثمرات متعدّدی چون آسانی پژوهش نسبت به وضعیت صدور حدیث، یافتن اصل حدیث، شناخت احادیث مختلف و ... را به دنبال داشت. در برابر، اعتماد به نرم‌افزارها سبب بروز اشکالاتی همچون فراموشی نیاز به بررسی نسخه‌ها، اضطراب برخی از متون به دلیل نارسایی‌های حروف‌چینی و ... شده است. از این رو ضرورت دارد که دانشیان حدیث نسبت به آسیبهای بهره‌گیری از نرم‌افزارها دقّت داشته و این گسترش ماشینی را در راستای ارتقای شیوه عالمان در عرضه و دریافت حدیث به کار گیرند. این نگاشته می‌خواهد برخی از آسیبهای بهره‌گیری از نرم‌افزار ارزشمند جامع الاحادیث را در عرصه پژوهش‌های حدیثی معرّفی کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
80 - شناخت کلیدواژه‌های اقتصادی بیانیه گام دوم و تطبیق آن با واژگان معادل قرآنی و حدیثی
عباس محمودی هانی زعفرانیبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را می‌توان راه آینده نظام اسلامی دانست که از سوی مقام معظّم رهبری صادر شد. یکی از محورهای مهم این بیانیه، مسائل اقتصادی است. بر اساس آموزه های دینی، اقتصاد سالم در دین‌مداری و تربیت انسان‌ها نقش داشته و بسیاری از نابه‌سامانی‌های اجتماعی را س چکیده کاملبیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را می‌توان راه آینده نظام اسلامی دانست که از سوی مقام معظّم رهبری صادر شد. یکی از محورهای مهم این بیانیه، مسائل اقتصادی است. بر اساس آموزه های دینی، اقتصاد سالم در دین‌مداری و تربیت انسان‌ها نقش داشته و بسیاری از نابه‌سامانی‌های اجتماعی را سامان می دهد. مقام معظّم رهبری یکی از موضوعات محوری بیانیه را مسائل اقتصادی قرار دادند که لازم است در چهل ساله دوم انقلاب به صورت جدّی به آن پرداخته شود. ترسیم الگوی اقتصاد اسلامی، نیازمند استخراج کلیدواژه های قرآنی و حدیثی آن است. از این رو، ابتدا کلیدواژه های اقتصادی بیانیه گام دوم، شناسایی، سپس واژگان معادل و همچنین ابواب مرتبط آن در آیات و روایات، استخراج گردیده است. کلیدواژه‌های امنیتی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیز در نوشتارهای جداگانه‌ای عرضه شده و یا خواهد شد. با این روش، همه واژگان کلیدی بیانیه، استخراج شده و با منابع اسلامی تطبیق می‌گردد تا راه را برای پژوهش‌های آینده هموار کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
81 - چگونگی رمزگشایی از نشانه‌های کتاب‌ها و نویسندگان در نسخههای خطّی
رسول عطایینگاشتن با قلم و دوات بر روی کاغذ و مشابه آن، محدودیت‌هایی را برای نویسندگان ایجاد می‌کرد. آنها تلاش می‌کردند تا بر برخی از این کاستی‌ها غلبه کنند. قراردادن نشانه‌های اختصاری برای شماری از واژگان، یکی از راه‌های مستنسخان برای غلبه بر کمبود کاغذ، دوات، قلم و فرصت بود. شنا چکیده کاملنگاشتن با قلم و دوات بر روی کاغذ و مشابه آن، محدودیت‌هایی را برای نویسندگان ایجاد می‌کرد. آنها تلاش می‌کردند تا بر برخی از این کاستی‌ها غلبه کنند. قراردادن نشانه‌های اختصاری برای شماری از واژگان، یکی از راه‌های مستنسخان برای غلبه بر کمبود کاغذ، دوات، قلم و فرصت بود. شناخت این علامت‌ها برای خوانش نسخههای خطّی، ضروری است. برای کشف معنای این نشانه‌ها می‌توان از راه‌هایی بهره برد. نوشتار حاضر، بخشی از این راه‌ها را متناسب با عنوان کتاب‌ها و نویسندگان معرّفی نموده و شماری از علامت‌ها را با تکیه بر کتاب «دلائل الاحکام» شناسایی کرده است. روش و محتوای این کار در مستنسخات قرآنی و حدیثی نیز کاربرد دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
82 - چند فرضیه روایی جهت بررسی شرایط کارآیی در مقابله با کرونا
علي بدريروایات بسیاری در حوزه سلامت از اهل بیت علیهم السلام رسیده است. شماری از این احادیث به رویارویی با بیماری‌های واگیردار، اختصاص دارد. در روزگار معصومان علیهم السلام، رعایت این دستورات، موجب پیشگیری از بیماری شده و یا درمان مریض را در پی داشت. شاید نتوان گزاره‌های مطرح‌شده چکیده کاملروایات بسیاری در حوزه سلامت از اهل بیت علیهم السلام رسیده است. شماری از این احادیث به رویارویی با بیماری‌های واگیردار، اختصاص دارد. در روزگار معصومان علیهم السلام، رعایت این دستورات، موجب پیشگیری از بیماری شده و یا درمان مریض را در پی داشت. شاید نتوان گزاره‌های مطرح‌شده در این روایات را به عنوان راه پیشگیری امروزین، برشمرد؛ زیرا چه‌بسا ویروس‌های آن روز و شرایط مخاطبان معصومان علیهم السلام با امروز تفاوتی کرده که گزاره‌های پیشین، عینا پاسخگوی بیماری‌های امروزین نباشد. با این حال، می‌توان از چنین احادیثی به عنوان فرضیه‌های پیشگیری بهره گرفت و با آزمایش، شرایط کارآیی آن را تعیین کرد. حتّی روایات ضعیف این حوزه از دانش نیز قابل راستی‌آزمایی در آزمایشگاه‌های پزشکی و با روش‌های مدرن است. امروزه روشن شده که وجود بیماری‌های خاص، احتمال ابتلا به برخی از ویروس‌ها از جمله کرونا را افزایش می‌دهد. در روایات، گزاره‌هایی برای پیشگیری یا درمان چنین امراضی نیز وجود دارد. این گزاره‌ها هم نیازمند بررسی‌های آزمایشگاهی است. آشنایی با این گزاره‌ها، راه بررسی‌های بیشتر در زمینه مبارزه با بیماری را باز می‌کند... پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
83 - نظام‌واره مدیریت تحصیلی طلبه
ابراهیم عبدیواژه «تحصیل» فرایندی را از آغاز یادگیری تا پایان آن در خود، جای داده است. وقتی سخن از درس‌خواندن میشود، تصوّر اوّلیه این است که یک کتاب و یک رشته مطالب، توسّط استاد به شاگرد، منتقل شده و پس از مدّتی، آزمون و در نتیجه، قبولی یا عدم قبولی رخ می‌دهد. حال وقتی کنش‌ها و واک چکیده کاملواژه «تحصیل» فرایندی را از آغاز یادگیری تا پایان آن در خود، جای داده است. وقتی سخن از درس‌خواندن میشود، تصوّر اوّلیه این است که یک کتاب و یک رشته مطالب، توسّط استاد به شاگرد، منتقل شده و پس از مدّتی، آزمون و در نتیجه، قبولی یا عدم قبولی رخ می‌دهد. حال وقتی کنش‌ها و واکنش‌های فرد یادگیرنده را بررسی کنیم به این امور برمی‌خوریم: باورها، تأثیر باورها بر رفتارها، خانواده، دوستان، جامعه و مسائل آن، تأثیر پاسخ مسائل جامعه بر روند تحصیل و ... . همه اینها، به تناسب خویش، برآموزش فرد، اثرگذار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
84 - گزارش رویدادهای مرتبط با جراحات امام حسین علیه السلام در روز عاشورا
سید حسن فاطمی موحد محمدحسین فیض اخلاقیشاید کمتر رویدادی را بتوان یافت که مانند «واقعه عاشورا» بر جریان تاریخِ پیش و پس از خود، اثری این‌چنین گذاشته باشد. در روز عاشورا، مصائبی به صورت مستقیم بر امام حسین علیه السلام وارد شد و مصیبت‌هایی نیز به اطرافیان ایشان رسید. نگاشته کنونی زخم‌هایی را که بر خود امام× وا چکیده کاملشاید کمتر رویدادی را بتوان یافت که مانند «واقعه عاشورا» بر جریان تاریخِ پیش و پس از خود، اثری این‌چنین گذاشته باشد. در روز عاشورا، مصائبی به صورت مستقیم بر امام حسین علیه السلام وارد شد و مصیبت‌هایی نیز به اطرافیان ایشان رسید. نگاشته کنونی زخم‌هایی را که بر خود امام× وارد شد، از منابع متقدّم یا کتاب‌هایی که از آن منابع بهره گرفته‌اند، بررسی می‌کند. همچنین در این نوشتار، قاتل امام حسین علیه السلام و نیز حملاتی که پس از شهادت ایشان به آن بزرگوار شده به بحث گذاشته میشود. مناجات‌های حضرت اباعبدالله علیه السلام پس از هر جراحت نیز، نقل می‌گردد. گردآوری همه اقوال به صورت خلاصه و بررسی مختصر آن از ویژگی‌های این مقاله است. نوشتار حاضر، دستیابی به گزارش این رویدادها را آسان کرده و مستندات آن را به روشنی نقل می‌کند. این نگاشته در شش گفتار، به جراحات و صدمات رسیده به امام حسین علیه السلام، تعداد ضربات واردشده بر ایشان، مناجات‌های امام علیه السلام پس از جراحت، قاتلان آن حضرت، سارقان اموال ایشان و دواندن اسب بر بدن مطهّرشان، می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
85 - محدودیتِ تغییر شکل شیاطین جن بر مبنای متون ثقلین
سید علی اصغر موسوی اطهرپیام شماری از روایات معتبر، ناتوانی شیاطین جن در آشکارشدن با سیمای پیامبر است. مهمترین جوامع حدیثی شیعه و سنی گزارش‌گر این حقیقت‌اند. در منابع حدیثی شیعه، این حکم به اوصیای پیامبر و شیعیان خاص و در منابع شیعی و سنّی، این حکم به همه پیامبران الهی، تسری داده شده است. راه چکیده کاملپیام شماری از روایات معتبر، ناتوانی شیاطین جن در آشکارشدن با سیمای پیامبر است. مهمترین جوامع حدیثی شیعه و سنی گزارش‌گر این حقیقت‌اند. در منابع حدیثی شیعه، این حکم به اوصیای پیامبر و شیعیان خاص و در منابع شیعی و سنّی، این حکم به همه پیامبران الهی، تسری داده شده است. راه تمییز بین مکاشفه‌ها و خواب‌ها‌ی رحمانی و شیطانی با فهمِ درستِ این آموزه‌ها گِره خورده است. هدف این پژوهش، بررسی محدودیت آشکارشدن شیطان‌ها با تنوّع شکل، با استناد به روایات معتبر است. به این منظور، ناتوانی شیاطین از آشکارشدن «با سیمای پیامبران و جانشینانشان» و «با سیمای شیعه حقیقی» در دو گام تحلیل میشود. بررسی «روایاتِ معارض» و «ناتوانی شیطان‌ها از آشکارشدن با سیمای شیعه حقیقی»، از نوآوری‌های مقاله است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
86 - روش نیازسنجی و نظام موضوعات در کتاب «اولویت‌های پژوهشی علوم و معارف حدیث»
محمد مهدی احسانی فر علی فرهمندیاننیازسنجی پژوهشی علوم و معارف حدیث به معنی شناخت موضوعات مورد نیاز برای پژوهش‌های حدیثی است. این کار به پژوهشگران، استادان، دانش‌پژوهان و دانشجویان برای مسأله‌یابی و گزینش موضوعِ پژوهشی، کمک می‌کند. همچنین مسیر آینده علوم و معارف حدیث را نشان می‌دهد. «اولویت‌های پژوهشی ع چکیده کاملنیازسنجی پژوهشی علوم و معارف حدیث به معنی شناخت موضوعات مورد نیاز برای پژوهش‌های حدیثی است. این کار به پژوهشگران، استادان، دانش‌پژوهان و دانشجویان برای مسأله‌یابی و گزینش موضوعِ پژوهشی، کمک می‌کند. همچنین مسیر آینده علوم و معارف حدیث را نشان می‌دهد. «اولویت‌های پژوهشی علوم و معارف حدیث» نام کتابی است که در آن محصولِ پروژه نیازسنجی پژوهشی علوم و معارف حدیث، آمده است. مقاله کنونی در صدد است تا روش این پروژه و ویژگی‌های آن را تبیین کند. شناخت این روش، مخاطب را در الگویابی برای انجام کارهای مشابه، یاری کرده و بهره‌گیری از کتاب را آسان و روشمند می‌سازد. بدون آشنایی با روش کار، استفاده از کتاب یادشده، همراه با ابهاماتی بوده و چه‌بسا مخاطب را به نتیجه مورد نظر نرساند. این نگاشته در سه بخش به معرّفی «روش نیازسنجی»، «نظام موضوعات» و «آمارها و تحلیل» می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
87 - کارکرد «سیاق» در تفسیر قرآن با بررسی تطبیقیِ «المیزان» و «مجمع البیان» مطالعه نمونه ای جزء سی ام
حسن علیخانیرهیافت به تفسیر صحیح قرآن کریم، با بهره‌گیری از اسلوب های گوناگونی، امکان دارد که از جملۀ آن، استفاده از «سیاق» است. بی‌توجّهی به این روش، گاهی مفسّر را در فهم آیات، دچار اشتباه می‌کند. هدف از نگاشتۀ کنونی بررسی کاربردهای سیاق در جزء سی ام قرآن کریم بر اساس تفسیر المیزا چکیده کاملرهیافت به تفسیر صحیح قرآن کریم، با بهره‌گیری از اسلوب های گوناگونی، امکان دارد که از جملۀ آن، استفاده از «سیاق» است. بی‌توجّهی به این روش، گاهی مفسّر را در فهم آیات، دچار اشتباه می‌کند. هدف از نگاشتۀ کنونی بررسی کاربردهای سیاق در جزء سی ام قرآن کریم بر اساس تفسیر المیزان و مقایسۀ آن با تفسیر مجمع البیان به منظور نشان‌دادن میزان اهمّیت سیاق در تفسیر آیات و تأثیر توجّه و عدم توجّه به این قرینه در شکل گیری آرای تفسیری است. در این نگاشته پس از نگاهی گذرا به معنای سیاق در لغت و اصطلاح و انواع و شرایط بهره بردن از آن، به بررسی تطبیقی عملکرد علّامه طباطبایی و علّامه طبرسی، پرداخته می شود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
88 - ضرورت تصویب درس «تحقیق و تصحیح نسخه های خطّی قرآنی و حدیثی»
فرزین حبیب زادهاحیا و بازیابی متون خطّی و آثار گذشتگان در علوم مختلف اسلامی، از مهم ترین راه های شناسایی و شناساندن فرهنگ و تمدّن هر جامعه به شمار می رود. تصحیح و تحقیق این آثار، سبب می شود تا گنجینه ای از علوم، احیا شده و در دسترس قرار گیرد؛ چه‌بسا علوم نابی که در این خزائن خطّی موجو چکیده کاملاحیا و بازیابی متون خطّی و آثار گذشتگان در علوم مختلف اسلامی، از مهم ترین راه های شناسایی و شناساندن فرهنگ و تمدّن هر جامعه به شمار می رود. تصحیح و تحقیق این آثار، سبب می شود تا گنجینه ای از علوم، احیا شده و در دسترس قرار گیرد؛ چه‌بسا علوم نابی که در این خزائن خطّی موجود باشد. نوشتار پیشِ رو، تهیّه و تصویب واحد درسی مستقلّی با عنوان «تصحیح و تحقیق نسخه های خطّی و متون کهن» را در رشتۀ علوم قرآن و حدیث و مشابهات آن پیشنهاد می‌کند. سرفصل های این درس نیز با عنایت به مقدّماتی در آموزش قواعد و فنون نسخه شناسی، شیوه های تصحیح، مقدّمه نویسی، نقد و ترجمه آثار خطّی، به نگارش درآمده است. بهره این درس، آشنایی با سیر، تطوّر و تاریخ علوم اسلامی و شیوه های تصحیح و تحقیق متون خطّی بوده و نتیجه آن، کوشش و اهتمام دانش‌پژوهان جهت احیا و انتشار شایسته آثار خطّی و متون کهن است. این درس می‌تواند فرصتی برای پژوهش های علمی و نگارش در حوزه‌های کمترتوجّه‌شده باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
89 - وضعیت‌شناسی نیازسنجی‌های پژوهشی در حوزه دین
محمد جواد حسنینیازسنجی هر دانش به نیازها و اولویت‌های موجود و مغفول‌مانده در هر دانش می‌پردازد. به عبارت دیگر، نیازسنجی پژوهشی «فرایند شناسایی نیازهای پژوهشی بالقوّه و تعیین اولویت در بین پروژه‌های مختلف تحقیقاتی» است. به‌طور منطقی، نیازسنجی کاری است که پس از ممیّزی یک دانش صورت می‌گ چکیده کاملنیازسنجی هر دانش به نیازها و اولویت‌های موجود و مغفول‌مانده در هر دانش می‌پردازد. به عبارت دیگر، نیازسنجی پژوهشی «فرایند شناسایی نیازهای پژوهشی بالقوّه و تعیین اولویت در بین پروژه‌های مختلف تحقیقاتی» است. به‌طور منطقی، نیازسنجی کاری است که پس از ممیّزی یک دانش صورت می‌گیرد. در ممیّزی به کارهای انجام‌شده در یک دانش پرداخته میشود و با روشن‌شدن بخش‌های کارشده، نقاط خالی و یا ضعیف آن مشخّص می‌گردد. هر دو پروژه توسّط متخصّصان و صاحب‌نظران درون‌دانشی انجام می‌گیرد و کسانی که در دانش متمرکز نیستند نمی‌توانند ممیّزی و نیازسنجی آن علم را به ثمر برسانند؛ لذا هر دانشی به ممیّز و نیازسنج اختصاصی و بومی خود نیاز داد. حوزه علوم اسلامی و انسانی نیز همین‌گونه است. در این نوشتار، تلاش می‌کنیم تا نگاهی به این موضوع داشته باشیم پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
90 - راهکار وحدت امّت همراه با ویژگی هدایت، در نگاه قرآن و سنّت
حسین احسانی فرقرآن کریم، مسلمانان را به وحدت دعوت کرده است. پیامبر ص، پیش‌بینی کرده بودند که پس از ایشان، بین امّت، اختلاف‌هایی ایجاد شود. ازاین‌رو قرآن کریم و پیامبرص، راهکار حفظ وحدت و رهایی از اختلاف را بیان فرمودند. پیروی از کتاب و سنّت، تضمین‌کننده سعادت امّت بوده و همان‌گونه که چکیده کاملقرآن کریم، مسلمانان را به وحدت دعوت کرده است. پیامبر ص، پیش‌بینی کرده بودند که پس از ایشان، بین امّت، اختلاف‌هایی ایجاد شود. ازاین‌رو قرآن کریم و پیامبرص، راهکار حفظ وحدت و رهایی از اختلاف را بیان فرمودند. پیروی از کتاب و سنّت، تضمین‌کننده سعادت امّت بوده و همان‌گونه که در گذشته می‌توانست نجات‌بخش از اختلافات باشد، امروزه نیز کارآیی دارد. تاکنون دربارۀ وحدت امّت اسلامی مباحث بسیاری مطرح شده است. ریشه‌های اختلاف، راهکارهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی رفع اختلاف، اشتراکات امّت اسلامی، وحدت در دفاع از مشترکات و موضوعاتی از این دست، شاکله نگاشته‌های پیشینی را می‌سازد. نگاشتۀ کنونی وحدت را به دو گونه «همراه با هدایت» و «بدون هدایت» تقسیم کرده است. آنگاه راهکار وحدت همراه با ویژگی هدایت را تبیین می‌کند. در این مقاله ابتدا پیش‌بینی قرآن کریم و پیامبرص درباره اختلاف میان امّت، مطرح شده، سپس انگیزه‌ها و ویژگی‌های اختلاف‌افکنان بر اساس نصوص، ذکر میشود. بخش سوم به تبیین چاره کتاب و سنّت برای رهایی از اختلاف، اختصاص دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
91 - صفات الهی همنشین با حاجت‌ها و استعاذه‌های معصومان علیهم السلام (با تکیه بر کتاب عدّةالدّاعی)
سید محمدکاظم میرحسنیمعصومان علیهم السلام در بسیاری از دعاهایشان، اسامی و صفاتی از خداوند را همراه با درخواستشان آورده‌اند. این روش چنان پراستفاده و جزو سیره همه اهل بیت علیهم السلام بوده که می‌توان آن را یکی آداب مورد تأکید در دعا دانست. به نظر می‌رسد که میان درخواست‌ها و صفاتی که در کنار چکیده کاملمعصومان علیهم السلام در بسیاری از دعاهایشان، اسامی و صفاتی از خداوند را همراه با درخواستشان آورده‌اند. این روش چنان پراستفاده و جزو سیره همه اهل بیت علیهم السلام بوده که می‌توان آن را یکی آداب مورد تأکید در دعا دانست. به نظر می‌رسد که میان درخواست‌ها و صفاتی که در کنار آن می‌آید، رابطه‌ای وجود دارد. برای پیداکردن این روابط گام نخست را می‌توان با «گزاره‌یابی» برداشت؛ به این معنی که فهرستی از صفات و اسامی الهی همنشین با درخواست‌ها، تهیّه شود. پژوهش پیشِ رو درصدد گردآوری این صفات و حاجات از کتاب «عدّة الدّاعی» است. این کار از جنبه موضوع و ساختار نو بوده و راه را برای تطبیق حاجت‌ها با صفات الهی همنشین آن باز می‌کند. مقاله کنونی در دو بخش اسامی و صفات الهی همنشین با حاجت‌ها و استعاذه‌ها را در قالب جدول ارائه می‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
92 - گزارشی از سازماندهی روایات ذیل آیه بسمله در کتاب «التّفسیر الاثری الجامع»
نیره اسحاقی سیده سعیده غرویعبارت «بسم الله الرّحمن الرّحیم» نخستین جمله قرآنی است که به‌عنوان سرآغاز سوره مبارکه علق بر پیامبر اکرم ص نازل شد. این آیه 114 بار فرود آمده و در 113 سوره به‌عنوان آغازین جمله ذکر شده است. ازآنجاکه بسمله نخستین و پُربسامدترین آیه قرآن است، بسیاری از مفسّران و اندیشمندا چکیده کاملعبارت «بسم الله الرّحمن الرّحیم» نخستین جمله قرآنی است که به‌عنوان سرآغاز سوره مبارکه علق بر پیامبر اکرم ص نازل شد. این آیه 114 بار فرود آمده و در 113 سوره به‌عنوان آغازین جمله ذکر شده است. ازآنجاکه بسمله نخستین و پُربسامدترین آیه قرآن است، بسیاری از مفسّران و اندیشمندان حوزه تفسیر و معارف قرآنی در صدد بررسی و تبیین آن برآمده‌اند. یکی از این اندیشمندان آیت الله معرفت است. این مفسّر معاصر شیعه در کتاب گران‌سنگ «التّفسیر الاثری الجامع» به بیان دیدگاه خویش نسبت به این آیه بر پایه روایات پرداخته است. در نظر ایشان، همانند سایر مفسّران شیعه، بسمله آیه‌ای از قرآن در آغاز هر سوره محسوب شده، جمله‌ای مستقل و دارای معنای خاص است و از این منظر تک‌تک واژگان آن دارای معنا بوده، بی‌آنکه معانی رمزی دیگری از آن اراده شده باشد. علّامه معرفت همچنین روایاتی در فضیلت و نحوه نگارش این جمله آورده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
93 - گزارشی از کتاب «مفاتیح الشّفاء»
عباس محمودییکی از موضوعات پُرابتلا در زندگی انسان، بیماری و پیگیری درمان آن است. دین اسلام، این مسأله مهم را از یاد نبرده و دستورهای بسیاری درباره طب و آداب و احکام مرتبط با آن بیان می‌کند. کتاب «مفاتیح‌الشّفاء» با هدف ارائه آداب و دعاهای بیماری و درمان، آموزه های اسلامی مرتبط با چکیده کاملیکی از موضوعات پُرابتلا در زندگی انسان، بیماری و پیگیری درمان آن است. دین اسلام، این مسأله مهم را از یاد نبرده و دستورهای بسیاری درباره طب و آداب و احکام مرتبط با آن بیان می‌کند. کتاب «مفاتیح‌الشّفاء» با هدف ارائه آداب و دعاهای بیماری و درمان، آموزه های اسلامی مرتبط با این موضوع را گردآوری و در دو بخشِ «آداب» و «ادعیه» تنظیم کرده است. این اثر افزون بر آشنانمودن مؤمنان با آداب بیماری، عیادت، پرستاری و طبابت، حکمت های بیماری و علل آن از دیدگاه اسلام را یادآوری کرده و عوامل و راه کارهای پیشگیری و درمان را آموزش می دهد. مطالعه کتاب مفاتیح‌الشّفاء، مخاطب را با آداب دعاکردن آشنا نموده و موانع استجابت دعا را تبیین می کند. این اثر، دعاهای مأثور را از منابع متعدّد گرد آورَده و در ساختاری نو و کاربردی ارائه می‌نماید. مقاله کنونی به معرّفی «مفاتیح‌الشّفاء» و ویژگی‌های آن می‌پردازد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
94 - راه‌هایی برای کشف معنای علائم اختصاری در نسخه های خطّی
رسول عطاییبازسازی و تصحیح نسخه های خطّی همواره از دغدغه های عالمان بوده است. یکی از امور مورد نیاز برای تصحیح این نُسخ، داشتن آگاهی درست از علائم اختصاریِ به‌کاررفته در این دست‌نوشته‌ها است. آشنایی با معنای نشانه های به‌کاررفته در نسخه‌ها خوانش آنها را آسان کرده و دشواری‌های تصحی چکیده کاملبازسازی و تصحیح نسخه های خطّی همواره از دغدغه های عالمان بوده است. یکی از امور مورد نیاز برای تصحیح این نُسخ، داشتن آگاهی درست از علائم اختصاریِ به‌کاررفته در این دست‌نوشته‌ها است. آشنایی با معنای نشانه های به‌کاررفته در نسخه‌ها خوانش آنها را آسان کرده و دشواری‌های تصحیح را کاهش می‌دهد. پی‌بردن به معنای این علائم، خود، نیازمند دنبال‌کردن راه‌هایی است که نوشته کنونی با ارائه شیوه هایی جهت کشف معنای این علائم، تعدادی از علامت‌ها را با تکیه بر کتاب «دلائل الاحکام» معرّفی می‌کند. پیشتر نگاشته دیگری از همین قلم در شماره نهم این مجلّه درباره موضوع کنونی منتشر شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
95 - بررسی تحلیلی میراث حدیثی ابن ابی‌جمهور اَحسائی
سید حسن موسوی بروجردی علي بدري«درر اللّآلی العمادیة» کتابی حدیثی- فقهی از ابن ابی‌جمهور اَحسائی است. نسخه خطّی این کتاب برای نخستین بار توسّط سید حسن موسوی بروجردی تحقیق و منتشر شد. محقّق مقدّمه‌ای علمی بر این کتاب نگاشته که مقاله کنونی، ترجمه آن است. در این مقدّمه، پژوهشگر پس از شرح حال مؤلّف، شخصی چکیده کامل«درر اللّآلی العمادیة» کتابی حدیثی- فقهی از ابن ابی‌جمهور اَحسائی است. نسخه خطّی این کتاب برای نخستین بار توسّط سید حسن موسوی بروجردی تحقیق و منتشر شد. محقّق مقدّمه‌ای علمی بر این کتاب نگاشته که مقاله کنونی، ترجمه آن است. در این مقدّمه، پژوهشگر پس از شرح حال مؤلّف، شخصیت و کتاب‌های او را معرّفی می‌کند. سپس به بررسی و نقد روش حدیثی وی پرداخته و مرویات او را از دو جهت سندی و متنی مورد تحلیل قرار می‌دهد. سپس دیدگاه‌های عالمان را درباره ابن ابی‌جمهور مطرح کرده و آنگاه به جهت‌گیری اعتقادی وی می‌پردازد. او مهمترین علّت کم‌اعتنایی دانشمندان شیعی به آثار اَحسائی را جهت‌گیری اعتقادی خاص او و گرایش به صوفیه دانسته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
96 - گزارشی از پایان‌نامه موانع پیشرفت انسان از منظر صحیفه سجّادیه و تطبیق آن با آیات قرآن کریم
علی انجم شعاعپایاننامه «موانع پیشرفت انسان از منظر صحیفه سجّادیه و تطبیق آن با آیات قرآن کریم» به گردآوری گزاره های مرتبط با موضوع موانع پیشرفت مادّی و معنوی انسان از کتاب صحیفه سجّادیه پرداخته و این فرازها را با آیات قرآن کریم تطبیق داده است. در نوشتار کنونی سعی شده تا گزارشی از چکیده کاملپایاننامه «موانع پیشرفت انسان از منظر صحیفه سجّادیه و تطبیق آن با آیات قرآن کریم» به گردآوری گزاره های مرتبط با موضوع موانع پیشرفت مادّی و معنوی انسان از کتاب صحیفه سجّادیه پرداخته و این فرازها را با آیات قرآن کریم تطبیق داده است. در نوشتار کنونی سعی شده تا گزارشی از این پایان نامه به‌عنوان پروژه ای علمی در پنج محور ارائه شود. ابتدا به شناخت موضوع و زمینه های نگارش پرداخته شده و سپس روش و ساختار آن مطرح میشود. علاوه بر این به ویژگی ها و نوآوری‌های پایان نامه و نتایج محتوایی آن اشاره شده و در پایان، محدودیت های نگارش، گزارش گردیده است. این پنج محور ساختار اصلی مقاله حاضر را تشکیل داده اند. شناخت این موارد می تواند در اجرای پروژه های مشابه، سودمند بوده و اشکالات ساختاری و محتوایی را کمتر کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
97 - نقش شرط و جزاء در خوانش جمله‌های درهم‌تنیده با تطبیق بر حدیث «لَو اَنَّ العِبادَ اِذا جَهِلوا وَقَفوا وَ لَم یَجحَدوا لَم یَکفُروا»
حسین محققیان علی نقی پارسانیاخوانش متون و به‌ویژه متون حدیثی، نیازمند آگاهی از قواعد ادبی است. بی‌توجّهی به این قواعد و یا آگاهی‌نداشتن از آن، سبب کج‌فهمی و یا فهم نادرست میشود. گاهی در سخنان معصومان علیهم السلام عباراتی دیده میشود که خوانش درست آن از سوی عموم علاقه‌مندان، نیازمند اعراب‌گذاری و ا چکیده کاملخوانش متون و به‌ویژه متون حدیثی، نیازمند آگاهی از قواعد ادبی است. بی‌توجّهی به این قواعد و یا آگاهی‌نداشتن از آن، سبب کج‌فهمی و یا فهم نادرست میشود. گاهی در سخنان معصومان علیهم السلام عباراتی دیده میشود که خوانش درست آن از سوی عموم علاقه‌مندان، نیازمند اعراب‌گذاری و استفاده از علائم ویرایشی است. حتّی گاهی خوانش روایت از سوی متخصّصان نیز بدون استفاده از این علائم دشوار میشود. در مواردی نیز اعراب‌گذار و ویراستار، برای رسیدن به بهترین خوانش، نیازمند بررسی متون مشابه هستند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
98 - نگاهی به وضعیت حدیث در فضای مجازی
محمد جواد حسنیحدیث شیعه در طول تاریخ شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است. دغدغه‌های دوره حضور معصومان^، بیشتر، صدور و ضبط احادیث بود و در دوران غیبت، تمرکز فزون‌تری بر شیوه‌های نشر و ماندگاری احادیث وجود داشت. تاریخ نشان می‌دهد که کاربست روایات نیز در علوم مختلف و زندگی مردم دست‌خوش چکیده کاملحدیث شیعه در طول تاریخ شاهد فراز و فرودهای بسیاری بوده است. دغدغه‌های دوره حضور معصومان^، بیشتر، صدور و ضبط احادیث بود و در دوران غیبت، تمرکز فزون‌تری بر شیوه‌های نشر و ماندگاری احادیث وجود داشت. تاریخ نشان می‌دهد که کاربست روایات نیز در علوم مختلف و زندگی مردم دست‌خوش تغییراتی شده است. در عصر کنونی که تکنولوژی به‌صورت فراگیر در ابعاد مختلف زندگی بشر رسوخ کرده، بهره‌گیری از حدیث نیز عصر تحوّل را تجربه می‌کند. ارتباط دوسویه حدیث با تکنولوژی، از یک سو بهره‌هایی را به‌دنبال داشته و از سوی دیگر، آسیب‌هایی را در پی داشته است. امروزه حدیث در فضای مجازی، با اقبال بیشتری مواجه شده و در چگونگی و تنوّع نشر آن تغییراتی را به‌وجود آمده است. منظور از فضای مجازی، همه گونه‌ها و زیرشاخه‌های عرصه دیجیتال مانند اینترنت (موتورهای جستجو)، پیام‌رسان‌ها، نرم‌افزارهای ارائه و تحلیل داده، برنامه‌های کاربردی (اپلیکیشن‌ها) و هوش مصنوعی است. به عبارت دیگر، در بحث پیشِ رو، انواع شیوه‌ها و بسترهای تولید، پردازش و عرضه دیجیتالی را مورد نظر قرار می‌دهیم. در این نوشتار، تلاش کرده‌ایم تا در کنار بیان قوّت‌ها و بهره‌ها، آسیب‌ها و چالش‌های حضور حدیث در فضای مجازی را نیز بررسی کرده و پیشنهادهایی برای رونق و اتقان آن ارائه کنیم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
99 - مفهوم‌شناسی «کرسی» در لغت و روایات تفسیری عترت علیهم السلام و مقایسه آن با روایات تفسیری اهل سنّت
محمد علی مروجی طبسی سید عبدالهادی میرمهدیواژه «کرسی» یکی از واژگان متشابه قرآنی است که در دو جای قرآن کریم به کار رفته است. این لغت در سوره بقره با ضمیری آمده که به لفظ جلاله بازمی‌گردد. اکنون این پرسش ایجاد میشود که از ترکیب یادشده چه معنایی اراده گشته و تفسیر غیر جسمانی آن چیست؟ در منابع تفسیری اهل سنّت دی چکیده کاملواژه «کرسی» یکی از واژگان متشابه قرآنی است که در دو جای قرآن کریم به کار رفته است. این لغت در سوره بقره با ضمیری آمده که به لفظ جلاله بازمی‌گردد. اکنون این پرسش ایجاد میشود که از ترکیب یادشده چه معنایی اراده گشته و تفسیر غیر جسمانی آن چیست؟ در منابع تفسیری اهل سنّت دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده که تفسیر مادّیِ ملازم با پنداره «تجسیم» از جمله آنهاست. امّا در احادیث معتبر اهل‌بیت^، نظریه تفسیر دیگری مطرح شده که پرهیز از تشبیه و جسم‌انگاری خداوند، جمع معنای حسّی (جسم وسیع کیهانی) و معنای غیر مادّی (علم) و برخورداری از پشتوانه لغوی و معناشناختی، از ویژگی‌های شاخص آن است. این نوشتار با رویکرد تطبیقی و روش توصیفی ـ تحلیلی، پس از طرح دیدگاه‌های مفسّران سنّی درباره معنای «کُرسی» در آیه 255 سوره بقره، به مفهوم‌شناسی آن از منظر لغت و احادیث تفسیری معصومان^ می‌پردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
100 - بررسی ادبی ـ کلامی نوع خبر مقدّر در جمله «لا اله الّا الله»
احمد جوادی فرجمله «لا اله الّا الله» در قرآن کریم به‌صورت‌های مختلفی به‌کار رفته است. صاحب‌نظران، دیدگاه‌های متفاوتی در ترکیب ادبی این جمله ابراز داشته اند. چیستی خبر مقدّر در این ترکیب، منشأ تعدّد معنای آن در نگاه اندیشمندان شده است. مقاله حاضر پس از گردآوری برخی از نظرات در این زم چکیده کاملجمله «لا اله الّا الله» در قرآن کریم به‌صورت‌های مختلفی به‌کار رفته است. صاحب‌نظران، دیدگاه‌های متفاوتی در ترکیب ادبی این جمله ابراز داشته اند. چیستی خبر مقدّر در این ترکیب، منشأ تعدّد معنای آن در نگاه اندیشمندان شده است. مقاله حاضر پس از گردآوری برخی از نظرات در این زمینه به تبیین قوّت‌ها و ضعف‌های هر یک از آنها پرداخته و سپس دیدگاه مختار را ارائه می‌کند. این نوشتار، بررسی ادبی ـ کلامی کلمه «لا اله الّا الله» را در شش بخش سامان داده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
101 - مقایسه دو چاپ از کتاب «مصباح الشّریعه» با روش مقابله
حسین خلجیروزگاری که نشر علم، متوقّف بر استنساخ بود، نسخه‌برداری از کتاب‌ها، دغدغه ای همیشگی برای عالمان و علم‌آموزان شمرده می‌شد. معمولا دو رونویسی از یک کتاب، با هم برابر نبود؛ چراکه دقّت کاتبان و توانایی آنان متفاوت بود و عوامل دیگری نیز در این تفاوت، نقش داشت. تفاوت متن رونوش چکیده کاملروزگاری که نشر علم، متوقّف بر استنساخ بود، نسخه‌برداری از کتاب‌ها، دغدغه ای همیشگی برای عالمان و علم‌آموزان شمرده می‌شد. معمولا دو رونویسی از یک کتاب، با هم برابر نبود؛ چراکه دقّت کاتبان و توانایی آنان متفاوت بود و عوامل دیگری نیز در این تفاوت، نقش داشت. تفاوت متن رونوشت با نسخه اصلی، باعث خوانش اشتباه و در نتیجه، فهم نارَس یا غلط خواهد شد. «مقابله» راهی برای محفوظ‌ماندن متن از اشتباهات و یکسان سازی نسخه با متن است. این مهارت، برای مقایسه دو چاپ از یک کتاب نیز کاربرد دارد و میزان دقّت چاپ و نسخههای خطّی آن را نشان می‌دهد. هدف از مقابله‌های حدیثی، تدقیق متن حدیث بر پایه نسخه مطبوع یا خطّی است. کتاب مصباح الشّریعه منسوب به امام صادق× است. این نسبت (فارغ از درستی و نادرستی) به‌همراه محتوای اخلاقی و جذّاب، باعث اقبال عمومی به این اثر شده و ناشران مختلف را به نشر آن ترغیب کرده است. نوشتار حاضر از طریق مقابله دو چاپ مشهور «اعلمی» و «مصطفوی» نشان می‌دهد که چه آسیب هایی در طول روند آماده‌سازی و چاپ، متوجّه یک کتاب شده و کدام نشر، اعتبار بیشتری دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
102 - نقد گزارش‌های مربوط به مصداق‌های ادّعایی اهل سنّت برای ایثارگران در آیه «اِطعام»
محمدحسین فیض اخلاقیخداوند متعال در سوره مبارکه انسان، آیه اطعام، کسانی را که با غذای خویش، ایثار کردند، مدح نموده است. روایات شیعه و بسیاری از احادیث اهل سنّت، ایثارگران را اهل‌بیت پیامبر^ می‌داند. با این حال، بعضی از نویسندگان اهل سنّت، مصداق یا مصداق‌های آیه را «مرد حبشی»، «گروهی از صحا چکیده کاملخداوند متعال در سوره مبارکه انسان، آیه اطعام، کسانی را که با غذای خویش، ایثار کردند، مدح نموده است. روایات شیعه و بسیاری از احادیث اهل سنّت، ایثارگران را اهل‌بیت پیامبر^ می‌داند. با این حال، بعضی از نویسندگان اهل سنّت، مصداق یا مصداق‌های آیه را «مرد حبشی»، «گروهی از صحابه»، «مردی از انصار»، «ابودحداح»، «مطعم بن ورقاء»، «ابن عمر» و «یکی از مسلمانان» دانسته‌اند. بسیاری از دانشمندان شیعه به بررسی گزارش‌های مربوط به افراد یادشده پرداخته و آن را از جهات مختلف نقد کرده‌اند. مطابقت‌نداشتن با محتوای آیات سوره انسان و ضعف سندی از جمله روش‌های عالمان شیعه برای نقد این گزارش‌ها بوده است. مستقل‌بودن مقاله کنونی در موضوع مورد بحث و افزودن برخی مباحث سندی، منبعی و محتوایی از نوآوری‌های آن است. این مقاله در هفت گفتار، سند و محتوای همه روایات مورد بحث را به‌صورت مفصّل واکاوی کرده و آن را مردود شمرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
103 - حوزه¬ واژگانی «احساس تنهایی» در قرآن كریم و مقایسه آن با تعابیر روان‌شناختی
لیلا خانی اوشانی علی محمدی آشنانی سیدمجید نبویامروزه بشر با مشکلی «احساس تنهایی» دست به گریبان است. این احساس، دو جنبه دارد؛ یکی شناختی، احساسی و روانی و دیگری، روحی و معنوی. در این تحقیق با مراجعه به متون روان شناسی و آیات قرآن کریم، واژگان مربوط به احساس تنهایی با روش توصیفی ـ تحلیلی، مفهوم‌شناسی شده است. هدف این چکیده کاملامروزه بشر با مشکلی «احساس تنهایی» دست به گریبان است. این احساس، دو جنبه دارد؛ یکی شناختی، احساسی و روانی و دیگری، روحی و معنوی. در این تحقیق با مراجعه به متون روان شناسی و آیات قرآن کریم، واژگان مربوط به احساس تنهایی با روش توصیفی ـ تحلیلی، مفهوم‌شناسی شده است. هدف این جستار، شناخت واژگان قرآنی قابل مطالعه در موضوع یادشده است. با استفاده از داده‌های این نوشتار می‌توان پژوهش در حوزه احساس تنهایی را با تکیه بر قرآن کریم سامان داد. این مقاله ابتدا به شناخت واژگانیِ احساس تنهایی می‌پردازد و سپس حوزه معنایی آن را در روان‌شناسی مورد توجّه قرار می‌دهد. آنگاه حوزه واژگانی این مفهوم در قرآن کریم شناسایی میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
104 - شناخت کلیدواژه های سیاسی بیانیه گام دوم و تطبیق آن با واژگان معادل قرآنی و حدیثی
عباس محمودیبیانیه گام دوم انقلاب که از سوی مقام معظّم رهبری (حفظه‌الله) صادر شد، یکی از اسناد بالادستی نظام اسلامی است. این سند از یک سو، تاریخ گذشته ایران را ترسیم و از جهتی، موقعیت کنونی انقلاب اسلامی را تبیین می نماید و از سوی دیگر، اهداف و چشم‌انداز حکومت اسلامی و راه کارهای ا چکیده کاملبیانیه گام دوم انقلاب که از سوی مقام معظّم رهبری (حفظه‌الله) صادر شد، یکی از اسناد بالادستی نظام اسلامی است. این سند از یک سو، تاریخ گذشته ایران را ترسیم و از جهتی، موقعیت کنونی انقلاب اسلامی را تبیین می نماید و از سوی دیگر، اهداف و چشم‌انداز حکومت اسلامی و راه کارهای اساسی دستیابی به آن را بیان می‌کند. یکی از محورهای مهم این بیانیه، «سیاست» است که اگر الگوی آن بر اساس معیارهای اسلامی تدوین گردد، موجب پیشرفت نظام و جامعه خواهد شد. برای ترسیم الگوی سیاست بر پایه معیارهای دینی، استخراج کلیدواژه های مرتبط از قرآن و حدیث ضروری است. از آنجا که بیانیه گام دوم بر اساس مبانی اسلامی تهیّه شده، ابتدا با مطالعه چندین‌باره آن، واژه های سیاسی کلیدی شناسایی شد، سپس واژگان معادل قرآنی ـ حدیثی و همچنین ابواب روایی مرتبط با هر کلیدواژه، معرّفی گردید. این مقاله ضمن ارائه کلیدواژه های سیاسی بیانیه و تطبیق آن بر قرآن و حدیث، به شبهه جدایی دین از سیاست نیز پاسخ می دهد زیرا حجم گسترده سرفصل ها و موضوعات سیاسی موجود در آموزه های دینی را به خوبی نمایان می سازد. از این قلم، مقالات دیگری نیز در موضوع کلیدواژه‌های بیانیه گام دوم منتشر شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
105 - گزارشی از پایان‌نامه «مدیریت مواجهه با استکبار بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث»
رمضانعلی رحمتیپایاننامه «مدیریت مواجهه با استکبار بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث» راهکارهای مختلف مقابله با استکبار را بررسی می‌کند. توطئه‌های بسیارِ جناح استکبار، در برابر جبهه حق، ایجاب می‌کند که حق‌داران، به‌صورت همه‌جانبه و با همه امکانات، با آن مقابله کنند. چنین تحقیقاتی، پشتوان چکیده کاملپایاننامه «مدیریت مواجهه با استکبار بر پایه آموزه‌های قرآن و حدیث» راهکارهای مختلف مقابله با استکبار را بررسی می‌کند. توطئه‌های بسیارِ جناح استکبار، در برابر جبهه حق، ایجاب می‌کند که حق‌داران، به‌صورت همه‌جانبه و با همه امکانات، با آن مقابله کنند. چنین تحقیقاتی، پشتوانه‌های نظری لازم برای برای مقابله را فراهم می‌کند. در این پژوهش از دو گونۀ استکبار درونی یا تکبّر و استکبار بیرونی یاد میشود. پردازش راهکارهای نوین برای مقابله با استکبار، شناخت مفهوم استکبار و رابطه آن با کبر درونی و پرداختن به ابزارهای جنگ نرم برای مبارزه با استکبار بیرونی از ویژگی‌های این پایان نامه است. مقاله حاضر، پایان‌نامه یادشده را معرّفی می‌کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
106 - نقش ادبیات عرب در خوانش واژگان حدیث با تطبیق بر حدیث «اَبخَلُ النّاسِ بِعَرضِهِ اَسخاهُم بِعِرضِه»
سید محمد حسن مومنیادبیات عرب، گروهی از دانش‌ها با هم‌پوشانی و کارآیی متفاوت برای تفهیم و تفهّم بهتر سخن عربی است. در این میان دانش بلاغت افزون بر ایجاد زیبایی در کلام، القای معنا را آسان کرده و ظرایفی را در سخن ایجاد می‌کند. «بدیع» یکی از شاخه‌های دانش بلاغت است. معمولاً تصوّر میشود که چکیده کاملادبیات عرب، گروهی از دانش‌ها با هم‌پوشانی و کارآیی متفاوت برای تفهیم و تفهّم بهتر سخن عربی است. در این میان دانش بلاغت افزون بر ایجاد زیبایی در کلام، القای معنا را آسان کرده و ظرایفی را در سخن ایجاد می‌کند. «بدیع» یکی از شاخه‌های دانش بلاغت است. معمولاً تصوّر میشود که بهره بدیع، تنها آراستن سخن است. این نگاشته نشان می‌دهد که تسلّط بر ادبیات و از جمله قواعد بدیع، افزون بر فهمِ آراستگی سخن و لذّت‌بردن از کلام متکلّم، بر خوانش درست سخن و فهم معنا و قیود و گستره آن نیز اثرگذار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
107 - تبلیغ سنتی و مجازی؛ قوت ها و ضعف ها
عباس محمودیتاکنون در جلسات و گعده های مختلف طلاب علوم دینی بارها دیده‌ام که نسبت به برتری تبلیغ سنتی یا مجازی اختلاف دیدگاه های بسیاری وجود دارد و طرفداران هر دیدگاه برای اثبات نظر خود، دلایلی دارند؛ به‌عنوان نمونه، برخی از طرفداران تبلیغ سنتی به این سخن مقام معظم رهبری (حفظه‌الل چکیده کاملتاکنون در جلسات و گعده های مختلف طلاب علوم دینی بارها دیده‌ام که نسبت به برتری تبلیغ سنتی یا مجازی اختلاف دیدگاه های بسیاری وجود دارد و طرفداران هر دیدگاه برای اثبات نظر خود، دلایلی دارند؛ به‌عنوان نمونه، برخی از طرفداران تبلیغ سنتی به این سخن مقام معظم رهبری (حفظه‌الله) استناد نموده که ایشان فرموده اند: این مجالس روضه‌خوانی، مجالس وعظ و خطابه، مجالس گوناگون، خیلی چیزهای مهمی است؛ اینها را دست‌کم نباید گرفت؛ هم از فضای مجازی مؤثرتر است، هم از صدا و سیما مؤثرتر است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
108 - روایات زیارت امام حسین علیه السلام با پای پیاده؛ گونه شناسی و دلالت سنجی
هانی زعفرانیموضوع زیارت مرقد امام حسین علیه السلام با پای پیاده، یکی از موضوعات پژوهشی اولویت دار در حوزه زیارت است؛ زیرا از طرفی، این شکل خاص زیارت در میان مسلمانان، علاقه مندان بسیار زیادی دارد و از طرفی، کشف استنادات روایی این شیوه زیارتی و شرایط آن، تحقیق و پژوهش بیشتری را می ط چکیده کاملموضوع زیارت مرقد امام حسین علیه السلام با پای پیاده، یکی از موضوعات پژوهشی اولویت دار در حوزه زیارت است؛ زیرا از طرفی، این شکل خاص زیارت در میان مسلمانان، علاقه مندان بسیار زیادی دارد و از طرفی، کشف استنادات روایی این شیوه زیارتی و شرایط آن، تحقیق و پژوهش بیشتری را می طلبد. در این راستا، مقاله پیش رو پس از جمع آوری روایات این باب بر مبنای کلیدواژه هایی همچون «خُطْوَة»، «مَاشِیاً» و «مِنَ الْفُرَات»، آنها را در قالب سه گونه روایی ارائه داده است. این نگاشته به‌فراخور گنجایش خود، ضمن گونه‌شناسی روایات، به دلالت سنجی روایات و بیان تفاوت های موجود در آنها از حیث محدوده پیاده روی و جمع دلالی، پرداخته است. بررسی احتمال طریقیت داشتن پیاده روی نیز در دستور کار این مقاله قرار داشته است. در پایان، دلالت روایات بر فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام با پای پیاده در تمام طول سفر، مورد قبول نگارنده واقع شده است پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
109 - ضرورت مدارا در مدیریت اسلامی و آثار اجتماعی آن با تأکید بر سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام
رمضانعلی رحمتیمدیریت منابع انسانی، یکی از شاخه های دانش مدیریت است. در این شاخه، قواعد رفتار مدیر با زیردستان مطرح می شود؛ انسان‌هایی با روح لطیف که تندی را برنتافته و تشویق، همکاری، تذکر و انعطاف، بیش از تنبیه، تحمیل، عیب جویی و خشونت، رشد آنان را رقم میزند. بر این اساس، مدارا یکی ا چکیده کاملمدیریت منابع انسانی، یکی از شاخه های دانش مدیریت است. در این شاخه، قواعد رفتار مدیر با زیردستان مطرح می شود؛ انسان‌هایی با روح لطیف که تندی را برنتافته و تشویق، همکاری، تذکر و انعطاف، بیش از تنبیه، تحمیل، عیب جویی و خشونت، رشد آنان را رقم میزند. بر این اساس، مدارا یکی از کلیدهای موفقیت در مدیریت است. مقاله حاضر درصدد است به جایگاه مدارا در مدیریت اسلامی پرداخته و آثار اجتماعی آن را واکاوی کند. برای تبیین دیدگاه اسلام در این موضوع، آیات و روایات، بررسی و با سیره عُقلا تطبیق شده است. متن پیش رو توانسته پس از تحلیل نصوص، آن را در ساختاری کاربردی و متناسب با وضعیت روز جامعه ارائه نماید پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
110 - تحلیل سماع اموات با تاکید بر آیات 80 و 81 سوره نمل (با رویکرد قرآن به قرآن)
زهرا حصارکی محمدحسین ضیائی نیاسماع موتی یکی از مسائل مبنایی در موضوع شفاعت و استغاثه از اولیاء الهی در دنیا است. برخی از سلفی ها با زیر سوال بردن سماع اموات، زیربنای اموری هم چون شفاعت و استغاثه به اولیاء و صالحان را مورد خدشه قرار داده اند. مخالفان سماع موتی، برای اثبات مدعای خویش به برخی از آیات ق چکیده کاملسماع موتی یکی از مسائل مبنایی در موضوع شفاعت و استغاثه از اولیاء الهی در دنیا است. برخی از سلفی ها با زیر سوال بردن سماع اموات، زیربنای اموری هم چون شفاعت و استغاثه به اولیاء و صالحان را مورد خدشه قرار داده اند. مخالفان سماع موتی، برای اثبات مدعای خویش به برخی از آیات قرآن کریم استناد کرده اند. البانی اولین کسی است که با تبیین متفاوت آیات 80 و 81 سوره نمل، تقریر جدیدی از عدم سماع اموات ارائه کرده است. این مقاله در صدد است با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به آیات قرآن کریم به نقد دیدگاه البانی بپردازد. در نتیجه ی این پژوهش روشن می شود که با توجه به مفهوم شناسی قرآنی سمع و موت؛ مراد از سمع در آیات لازمه‌ی آن یعنی هدایت پذیری است، و مراد از میت در آیات, کافر می باشد. در نتیجه وجه شبه در تشبیه کافر به میت، سمع به معنای مطلق شنیدن نیست؛ بلکه مراد لازمه ی آن ـ یعنی هدایت پذیری ـ است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
111 - موانع پیشرفت مادی از دیدگاه صحیفه سجادیه
علی انجم شعاعصحیفه سجادیه کتابی کامل است که علاوه‌بر مسائل معنوی، به زندگی مادی افراد نیز اهمیت داده است. در این کتاب شریف گزاره‌های بسیاری در موضوع پیشرفت مادی و موانع آن منعکس شده است. آنچه مقاله حاضر به آن پرداخته، «موانع پیشرفت مادی از نگاه صحیفه سجادیه است. تاکنون تحقیقی در ای چکیده کاملصحیفه سجادیه کتابی کامل است که علاوه‌بر مسائل معنوی، به زندگی مادی افراد نیز اهمیت داده است. در این کتاب شریف گزاره‌های بسیاری در موضوع پیشرفت مادی و موانع آن منعکس شده است. آنچه مقاله حاضر به آن پرداخته، «موانع پیشرفت مادی از نگاه صحیفه سجادیه است. تاکنون تحقیقی در این‌باره انجام نگرفته در حالی که نتایج این پژوهش نشان‌گر عمق نگاه و توجه اهل‌بیت^ به زندگی مادی افراد است. وجود موانع مادی و فراوانی آنها در معیشت مردم، همزمان با سعی انسان بر گسترش و ارتقاء زندگی، پرداختن به این موضوع را ضروری می‌کند. برطرف شدن این موانع می تواند موجب توسعه زندگی مادی انسان شده و بشریت را از فقر نجات دهد. با توجه به گزاره‌های موجود در این کتاب شریف، دوازده محورِ مرتبط با موانع پیشرفت مادی ارائه شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
112 - مقایسه چاپ آفاق از کتاب جمال الاسبوع با چاپ منشورات الرّضى بر پایه مقابله
حامد متوادیمیراث علمی گذشتگان در طول سالیان متمادی و بر اثر نسخه‌برداری‌های متعدد از آسیبهای متنی مصون نبوده است. یکی از پژوهش‌های متن محور جهت رفع آسیبهای متنی و دستیابی به متون اصلی، مقابله نسخههای چاپ شده است. برخی از نسخههای چاپ شده به دفعات مورد تحقیق پژوهشگران قرار گرفته چکیده کاملمیراث علمی گذشتگان در طول سالیان متمادی و بر اثر نسخه‌برداری‌های متعدد از آسیبهای متنی مصون نبوده است. یکی از پژوهش‌های متن محور جهت رفع آسیبهای متنی و دستیابی به متون اصلی، مقابله نسخههای چاپ شده است. برخی از نسخههای چاپ شده به دفعات مورد تحقیق پژوهشگران قرار گرفته اند و مقابله این نسخ به معرفی چاپ‌های ارزنده از حیث تحقیق کمک می‌کند. سید ابن طاووس از دانشمندان پرتلاشی است که در حوزه دعا تألیفات ارزشمندی به جای گذاشته و این آثار همواره مورد توجه عالمان و مردم بوده است. کتاب جمال الاسبوع با موضوع اعمال، نمازها و دعاهای ویژه ایام هفته یکی از نگاشته‌های سید ابن طاووس است. نگاشته حاضر برای نخستین‌بار دو نسخه مشهور از این کتاب را با روش مقابله بررسی کرده و آسیبهای متنی آن را دسته‌بندی می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
113 - امکان ارتباط متقابل با نبی مکرّم صلی الله علیه و آله پس از وفات ایشان
سید علی اصغر موسوی اطهراستمرار حیات نبی مکرّم صلی الله علیه و آله بر اساس قیاس اولویت نسبت به حیات شهیدان و به تبع آن امکان برقراری ارتباط با آن حضرت بعد از وفاتش، حقیقتی پذیرفته شده نزد غالب ملل اسلام، غیر از سلفی‌ها است. سلفی‌ها با نپذیرفتن امکان ارتباط متقابل، «توسل» و «شفاع‌خواهی» دین‌دار چکیده کاملاستمرار حیات نبی مکرّم صلی الله علیه و آله بر اساس قیاس اولویت نسبت به حیات شهیدان و به تبع آن امکان برقراری ارتباط با آن حضرت بعد از وفاتش، حقیقتی پذیرفته شده نزد غالب ملل اسلام، غیر از سلفی‌ها است. سلفی‌ها با نپذیرفتن امکان ارتباط متقابل، «توسل» و «شفاع‌خواهی» دین‌داران از پیامبر را بعد از وفاتش، پوچ و بدعت می‌انگارند. اهم مستندات مدافعان این پندار ناصواب، علاوه‌بر انگاره نفی حیات و آگاهی پس از وفات، عبارتند از: 1. مانع بودن «برزخ»؛ 2. روایات ناظر به انقطاع عمل بعد از مرگ. نگارنده در این مقاله ضمن نقد این دو پندار، اهم ادله و شواهد وحیانیِ امکان ارتباط با نبی مکرّم پس از مرگ را بررسی کرده است که عبارتند از: 1. استمرار جایگاه نظارتی نبی -مکرّم نسبت به اعمال امت، بعد از وفات 2. سخن گفتن پیامبر با هلاک شدگان در جنگ بدر؛ 3. وجوب سلام دادن به پیامبر به صیغه خطاب در تشهد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
114 - مطالعات اجتماعی بر پایۀ قرآن و سنّت از دیرباز تا امروز؛ کاستی‌ها و آسیب‌ها
ابراهیم عبدیمطالعۀ گزاره‌های اجتماعی در دین و رفتارهای معصومان^ گسترده و پُرارزش است. نهج‌البلاغه یکی از مهمترین منابع دینی، توجۀ ویژه‌ای به مباحث اجتماعی دارد؛ اما در شروح نهج‌البلاغه و نگاشته‌های پیرامونی آن، کارهای کم‌حجمی نسبت به مطالعات اجتماعی دیده‌ام. در مراکز آموزشی هم به چکیده کاملمطالعۀ گزاره‌های اجتماعی در دین و رفتارهای معصومان^ گسترده و پُرارزش است. نهج‌البلاغه یکی از مهمترین منابع دینی، توجۀ ویژه‌ای به مباحث اجتماعی دارد؛ اما در شروح نهج‌البلاغه و نگاشته‌های پیرامونی آن، کارهای کم‌حجمی نسبت به مطالعات اجتماعی دیده‌ام. در مراکز آموزشی هم به‌صورت محدود به این موضوع پرداخته‌اند و کمتر دانشگاهی در سرفصل‌های درسی خود به مطالعات اجتماعی در دین اشاره کرده است. در اصول مطالعه‌ای یک دانش، باید از پیشینۀ آن شروع کنیم؛ زیرا فهم پیشنیه، یعنی فهم تولد دانش است و گذر زمان در همه جایِ دانش حاضر می‌باشد و لحظه‌به‌لحظه دانش را معنا می‌کند. به همین منظور برای مطالعۀ پیشینۀ دانش علوم اجتماعی، کتابخانۀ دانشگاه خوارزمی کرج را در نظر گرفتم تا چهره کلی مطالعۀ دانش علوم اجتماعی از آغاز تا کنون را واکاوی کنم و گزاره‌های اجتماعی قرآن و رفتارهای معصومان^ (از پیامبر| تا امام مهدی×) را جستجو نمایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
115 - بررسی روایات شهود معصومان وفات‌یافته در بیداری و احتضار
سید علی اصغر موسوی اطهریکی از مباحث کلامی دربارۀ معصومان^ امکان شهود آنان بعد از وفاتشان است. به‌ظاهر شهود معصومان وفات‌یافته در بیداری و احتضار، هم بر اساس قوانین تشریعی و تکوینی خداوند میسّر است و هم بر اساس رخ‌داد آن در خارج؛ یعنی، هم امکان ذاتی دارد و هم امکان وقوعی. ادله و شواهد متعدد ر چکیده کاملیکی از مباحث کلامی دربارۀ معصومان^ امکان شهود آنان بعد از وفاتشان است. به‌ظاهر شهود معصومان وفات‌یافته در بیداری و احتضار، هم بر اساس قوانین تشریعی و تکوینی خداوند میسّر است و هم بر اساس رخ‌داد آن در خارج؛ یعنی، هم امکان ذاتی دارد و هم امکان وقوعی. ادله و شواهد متعدد روایی، امکان وقوع شهود را پشتیبانی می‌کنند. قوی‌ترین دلیل روایی مسلّم نزد غالب اندیشمندان فریقین، روایات معراجیه در معتبرترین جوامع است. طبق این روایاتِ مستند به قرآن، علاوه بر شرکت‌کردن نبی مکرم در گردهمایی پیامبران در بیت‌المقدس، در آسمان‌ها نیز با برخی از آنان ملاقات و گفت‌وگو داشت. روایات مربوط به شهود تعدادی از معصومان توسط محتضر، نزد شیعه متواتر است. اثبات امکان وقوعی شهود، پیام‌آور استمرار حیات، آگاهی برخی از فعالیت‌ها و مسؤلیت‌های معصومان و در نتیجه، اثبات‌کننده معقول‌بودن توسل به آنان پس از وفاتشان است. مأموریت این پژوهش کتابخانه‌ای، گزارش ادله و شواهد روایی امکان وقوعی شهود در بیداری و احتضار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
116 - تحلیل اختلاف الحدیثی روایات مکان اعتکاف در منابع روایی شیعه
محمد جواد حسنیاعتکاف یکی از شاخص‌ترین نمادهای عبودیت و دنیاگریزی در اسلام به‌شمار می‌رود که اهتمام ویژۀ معصومان^ در پاسداشت آن، کم‌نظیر است. در میان احکام و آداب اعتکاف، مکان آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. «مسجد» به‌عنوان مکانی مشخص برای انجام این عبادت، تعیین شده اما در اینکه کدام مسجد مور چکیده کاملاعتکاف یکی از شاخص‌ترین نمادهای عبودیت و دنیاگریزی در اسلام به‌شمار می‌رود که اهتمام ویژۀ معصومان^ در پاسداشت آن، کم‌نظیر است. در میان احکام و آداب اعتکاف، مکان آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. «مسجد» به‌عنوان مکانی مشخص برای انجام این عبادت، تعیین شده اما در اینکه کدام مسجد مورد نظر شارع است، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. چندگانگی نظرات فقهی، معلول اختلاف در روایات این باب است. برخی روایات به‌طور مشخص و انحصاری از مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه، بصره و یا مدائن به‌عنوان مکان اعتکاف، نام برده‌اند؛ دستۀ دیگر، مسجد جامع هر شهر را به‌صورت مستقل و یا در کنار مساجد قبلی معرفی کرده‌اند؛ تعدادی هم وقوف در مسجد جماعت را با ویژگی‌های خاص، برای انجام یک اعتکاف مشروع، شرط دانسته‌اند. در این نوشتار تلاش شده با روشی نوآورانه، روایات مربوطه را بر اساس محتوا در سه دستۀ پیش‌گفته، چینش کند و نظرات فقهی هر دسته را مرور نماید و در پایان با هدف رسیدن به مراد واقعی معصوم، اسباب اختلاف این روایات را شناسایی کرده و به تحلیل و بررسی آنها بپردازد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
117 - مقایسه کتاب «الأصول الستة عشر» چاپ دارالشبستری با چاپ دارالحدیث بر پایۀ مقابله
مجید فاطمی راشدمجموعهای از منابع کهن حدیثی شیعه با عنوان اصول اولیه در کتاب «الأصول الستة عشر» جمعآوری شده است. تاکنون دو چاپ از این کتاب منتشر شده که تفاوت‌های قابل‌توجهی بین آنها وجود دارد. دانستن تفاوت‌ها و پی‌بردن به نقاط قوت و ضعف هر چاپ برای اهل تحقیق اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه چکیده کاملمجموعهای از منابع کهن حدیثی شیعه با عنوان اصول اولیه در کتاب «الأصول الستة عشر» جمعآوری شده است. تاکنون دو چاپ از این کتاب منتشر شده که تفاوت‌های قابل‌توجهی بین آنها وجود دارد. دانستن تفاوت‌ها و پی‌بردن به نقاط قوت و ضعف هر چاپ برای اهل تحقیق اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه سطح توقعشان در بهره‌برداری از کتاب را سامان داده و حیطه‌های بهره‌دهی هر چاپ را معیّن می‌کند. مقایسه دو نسخه یا چاپ یک کتاب با روش مقابله از دیرباز تاکنون برای محققان به‌عنوان یکی از روش‌های ترجیح و معرفی بهترین نسخه یا چاپ نسبت به سایر نسخه‌ها یا چاپ‌ها مطرح بوده است. این نوشتار با مقایسه دو چاپ کتاب الأصول الستة عشر و بیان نقاط قوت و ضعف هر چاپ، به‌دنبال معرفی بهترین چاپ است. به‌علاوه در ضمن کار، ارزش علمی و عملی فن «مقابله» نیز مشخص میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
118 - شیوۀ روش‌شناسی تحلیلی لغویان
محمد مهدی احسانی فر محمد مصطفی یکتایییکی از دانش‌هایی که در فهم بهتر متون قرآن و سنّت کمک می‌کند دانش «فقه اللغة» است. اندیشمندان فقه اللغة روش‌هایی برای ارائه اطلاعات از لغات عرب داشته‌اند. شناخت روش‌های آنها، مرحله‌ای در تکمیل مطالعات این دانش است. شیوۀ شناخت روش‌های دانشیان فقه اللغة مسئلۀ این تحق چکیده کاملیکی از دانش‌هایی که در فهم بهتر متون قرآن و سنّت کمک می‌کند دانش «فقه اللغة» است. اندیشمندان فقه اللغة روش‌هایی برای ارائه اطلاعات از لغات عرب داشته‌اند. شناخت روش‌های آنها، مرحله‌ای در تکمیل مطالعات این دانش است. شیوۀ شناخت روش‌های دانشیان فقه اللغة مسئلۀ این تحقیق بوده که مقالۀ حاضر در صدد پاسخ به آن است. این نگاشته ضمن روشن‌ساختن مسیر پژوهش، امکان مقایسه بین ویژگی‌های لغویان را فراهم کرده و روش‌شناسی را آسان، یکدست و هدفمند می‌کند. شیوۀ شناخت از سه محور «اطلاعات هویتی»، «اطلاعات علمی» و «ویژگی‌های علمی لغوی» به‌دست می‌آید که هرکدام دارای سه مرحله است: «مراجعه به خودنوشت‌های لغوی»، «مراجعه به آثار تاریخی و شبه‌تاریخی» و «مهندسی معکوس از آثار لغوی». شناخت، مدل‌سازی و ارزیابی روش افراد توانمند در فهم متن ضمن ایجاد زمینه مراجعه آگاهانه به آثار ایشان، توان مقایسه آن با روش‌های رقیب و تعیین روش برتر را فراهم و در نهایت روش فقیه و محدّث در کشف مراد جدی متکلم (استظهار) را تکامل می‌بخشد. متن حاضر، تقریر بخشی از مباحث حجت الاسلام و المسلمین محمّدمهدی احسانی‌فر در کلاس فقه اللغة است که پس از تدوین و افزودن برخی مطالب، منتشر میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
119 - بررسی حضور اهل حل‌وعقد در انتخاب خلیفۀ اوّل با شناخت فهرستی حاضران در سقیفۀ بنی‌ساعده
سید حسن فاطمی (موحد) محمدحسین فیض اخلاقیواقعۀ سقیفه پس از رحلت رسول خدا|، نخستین گام عملی جهت ایجاد اختلاف میان مسلمانان بوده است. در سقیقۀ بنی‌ساعده، عده‌ای از صحابه بر خلاف وصیت پیامبر اکرم| دربارۀ خلافت امیرمؤمنان×، ابوبکر را به‌عنوان جانشین آن حضرت انتخاب کردند. ازاین‌رو، آنچه در سقیفه گذشت، فراز مهمی در چکیده کاملواقعۀ سقیفه پس از رحلت رسول خدا|، نخستین گام عملی جهت ایجاد اختلاف میان مسلمانان بوده است. در سقیقۀ بنی‌ساعده، عده‌ای از صحابه بر خلاف وصیت پیامبر اکرم| دربارۀ خلافت امیرمؤمنان×، ابوبکر را به‌عنوان جانشین آن حضرت انتخاب کردند. ازاین‌رو، آنچه در سقیفه گذشت، فراز مهمی در تاریخ به‌شمار می‌رود که باید از زوایای گوناگون مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. یکی از راه‌های آشنایی با عمق این حادثه، شناسایی حاضران در سقیفه است. در این نوشتار، تلاش شده افراد حاضر در آن محل معرفی شوند و تا جایی که تاریخ نشان می‌دهد به نقش هر کدام اشاره گررد. بی‌تردید، نام افراد سرشناس و یا کسانی که در سقیفه، نقشی داشته‌اند در تاریخ ثبت شده است. یکی از شرایطی که اهل‌سنّت برای مشروعیت انتخاب خلیفه مطرح کرده‌اند، بیعت اهل حل‌وعقد با اوست. نگاشته حاضر ثابت می‌کند بسیاری از بزرگان اصحاب و اهل حل‌وعقد در سقیفه حضور نداشته‌اند و تنها تعداد اندکی از آنان در سقیفه بوده‌اند. این مقاله در بیست‌ویک گفتار ساختاربندی شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
120 - گزارشی از پایان‌نامه سطح چهار «کارکرد دانش تخریج در گردآوری و اعتبارسنجی احادیث»
عباس محمودیپایاننامه «کارکرد دانش تخریج در گردآوری و اعتبارسنجی احادیث» به شناسایی و بررسی تحلیلی کارکردهای تخریج حدیث در اعتبارسنجی احادیث پرداخته و نقش تخریج در اعتباریابی و آسیب‌‌شناسی حدیث به‌خوبی تبیین شده است. امتیاز ویژه این پایان‌نامه علاوه بر نو‌‌‌بودن موضوع، جمعآوری ن چکیده کاملپایاننامه «کارکرد دانش تخریج در گردآوری و اعتبارسنجی احادیث» به شناسایی و بررسی تحلیلی کارکردهای تخریج حدیث در اعتبارسنجی احادیث پرداخته و نقش تخریج در اعتباریابی و آسیب‌‌شناسی حدیث به‌خوبی تبیین شده است. امتیاز ویژه این پایان‌نامه علاوه بر نو‌‌‌بودن موضوع، جمعآوری نمونه‌‌های فراوان از منابع شیعه و ارائه پیشنهادهای پژوهشی متعدد در این دانش است. تقویت اسناد روایات با شناساندن راویان مجهول، شناسایی راویان پرتکرار و کم‌تکرار، کم‌کردن واسطه‌‌های سند، تمییز مشترکات و توحید مختلفات، تقویت کمّی نسخههای کتب حدیثی، کشف شهرت روایی، شناسایی موارد تصحیف، تحریف، تقطیع، سقط، ادراج، قلب و نقل به معنا در احادیث؛ برخی از دستاوردها و کارکردهای تخریج است. در این مقاله، گزارشی از شناسۀ پژوهش پایان‌نامه، ساختار و محتوای آن و همچنین گزارش دستاوردها و نتایج پایان‌نامه آورده میشود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
121 - تحلیل روایات «شهود معصومان وفات‌یافته، در خواب»
سید علی اصغر موسوی اطهرروایات متعدّد و معتبر، گویای وقوع شهود معصومان وفات‌یافته، در حالت خواب است. گاهی شاهدان، از خود معصومان هستند و گاهی از غیر معصومان؛ اعم از نیکان و بدان. تعدادی از روایات، حکایت‌گر راهکار دیدار نبی مکرّ صلی الله علیه و آله یا یکی از معصومان و یا یکی از وفات‌یافتگان اس چکیده کاملروایات متعدّد و معتبر، گویای وقوع شهود معصومان وفات‌یافته، در حالت خواب است. گاهی شاهدان، از خود معصومان هستند و گاهی از غیر معصومان؛ اعم از نیکان و بدان. تعدادی از روایات، حکایت‌گر راهکار دیدار نبی مکرّ صلی الله علیه و آله یا یکی از معصومان و یا یکی از وفات‌یافتگان است. این ر
فهرست مقالات ��������
-
