مصاحبه خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) با سردبیر نشریه پیرامون سرمقاله «پارک پژوهشی-کاربردی علوم دینی و انسانی»
مصاحبه خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) با سردبیر نشریه پیرامون سرمقاله «پارک پژوهشی-کاربردی علوم دینی و انسانی»
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسنی، سردبیر مجله «دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث» در گفت‌وگو با ایکنا بر ضرورت «بومی‌سازی پارک‌های علم و فناوری در حوزه علوم انسانی و حوزوی» تأکید کرد و گفت: با وجود تلاش‌های صورت گرفته توسط گروه‌های جهادی علمی و فرهنگی در عرصه علوم انسانی و دانش‌های متداول در حوزه علمیه، اصل موضوع بومی سازی علوم انسانی و دینی، احساس نیازی بود که در مدیریت گروه‌های جهادی علمی و فرهنگی در عرصه علوم انسانی و دانش‌های متداول در حوزه علمیه احساس شد.
وی افزود: روشن است که حرکت‌های جهادی در همه زمینه‌های موضوعی، نیاز ضروری جامعه است و پیشبرد واقعی کارها با این رویکرد میسر خواهد شد از طرفی نزدیک‌ترین بستر برای هدایت و مدیریت این گروه‌ها، پارک‌های علم و فناوری هستند که می‌توانند آمایش خوبی در کشور به خود بگیرند.
حسنی اظهار کرد: به همین منظور، چند گروه با این رویکرد ایجاد کردیم و ارزیابی میدانی و آگاهانه‌ای نسبت به روند کار صورت پذیرفت. در مجموع تجربه موفقی در این زمینه در ابعاد کوچک داشتیم و گمان می‌کنیم که می‌شود این تجربه را گسترش داد.
بروکراسی اداری؛ مانع بزرگ برای گروه‌های علمی
سردبیر مجله دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث در پاسخ به این سؤال که هم اکنون پارک‌های فناوری زیادی وجود دارد، چرا از ظرفیت موجود پارک‌های علمی و فناوری استفاده نمی‌کنید؟ تصریح کرد: مقررات نامتناسب و شرایط و روند طولانی اداری مانعی بزرگ و محسوس برای ایجاد گروه‌های علمی و فرهنگی حوزوی و مبتنی بر علوم انسانی در پارک‌های علم و فناوری به شمار می‌آید.
این محقق و پژوهشگر اظهار کرد: مشکل بزرگتر و با اهمیت‌تر که محسوس هم نیست، همان نگاه مقایسه‌گری است که در جامعه وجود دارد و خروجی قابل قبول این گروه‌ها را در ایجاد و یا تولید یک محصول بازارپسند و عرضه اقتصادی نتایج می‌بیند.
حسنی ادامه داد: به طور موردی نیز موضوعاتی مانند آگاهی‌نداشتن طلاب و معرفی نشدن مراکز رشد به بدنه حوزه، سختی کار برای توجیه درآمدزایی طرح‌ها، مدرک‌گرایی و نیاز به استفاده از عناوین خاص برای دریافت مجوزهای لازم، هزینه، الزامات و روند طولانی ثبت شرکت و مشکل خدمت سربازی طلاب برای ثبت شرکت نیز از موانعی است که در این راه وجود دارد.
سردبیر مجله دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث با بیان اینکه برایند وجود این موانع، عدم تعامل سازنده میان گروه‌های علمی و فرهنگی با پارک‌های علم و فناوری است افزود: از این رو ساختار کنونی را برای گروه‌های علمی حوزوی ناکارآمد می‌دانیم و ایجاد ساختاری جدید و متناسب با نیازهای حوزه و توقعات جامعه از حوزه علمیه را ضروری می‌شمریم.
حسنی در پاسخ به این پرسش که آیا بسترهای موجود در حوزه، ظرفیت تشکیل و مدیریت چنین گروه‌هایی را ایجاد نکرده است؟ تصریح کرد: فضاهایی مانند کانون‌ها و یا انجمن‌ها در بخش‌های مختلف حوزه و غالباً در بخش پژوهش وجود دارد اما ارزیابی میدانی و بررسی محصولات و خروجی‌های این نهادها نشان می‌دهد توفیقات چندانی حاصل نشده است.
وابستگی به مدیریت حوزه؛ مانع مهم برای فعالیت گروه‌های علمی
وی با بیان اینکه مهمترین چالش در مسیر تعالی این مجموعه‌ها، وابستگی به نهاد مدیریتی حوزه است اظهار کرد: این وابستگی، مانع از تبلور و شکوفایی استعدادها و بهره‌مندی از تفکرات نوآورانه طلاب جوان می‌شود؛ طبیعی است که ساختار مدیریتی حوزه، محدودیت‌های خاص خود را داشته باشد. این محدودیت‌ها به زیرمجموعه‌ها نیز سرایت می‌کند در حالی یک مجموعه خودکفا با مدیریت مستقل از ساختار مدیریت حوزه، چنین محدودیت‌هایی را ندارد و در عین حال باید ملتزم به شئونات حوزوی هم باشد.
وی با ارائه به راهکار پیشنهادی خود در این زمینه اظهار کرد: آنچه به عنوان راهکار قابل ارائه است ایجاد فضایی مناسب و متناسب با حوزه علوم انسانی است که عنوان «پارک پژوهشی – کاربردی علوم دینی و انسانی» را برای آن پیشنهاد داده‌ایم.
وی افزود: به طور قطع حوزه علمیه با توجه به سابقه و وجود نیروهای فراوان در عرصه علوم دینی و انسانی توان ایجاد و مدیریت این بستر را خواهد داشت. در واقع پیشنهاد ما، یک پیشنهاد داخلی برای حوزه نیست بلکه پیشنهاد ما این است که حوزه به عنوان یک نهاد مدیریتی مستقل، وارد عرصه ایجاد و مدیریت این پارک‌ها شود.
سردبیر مجله دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث تصریح کرد: در حقیقت، این پارک‌های موجود نه تنها در عرصه علوم دینی با ضعف ساختاری و قانونی مواجه‌اند بلکه در مجموعه عرصه علوم انسانی چنین ضعفی دارند. ساختار این پارک‌ها برای پشتیبانی از علوم انسانی و دینی طراحی نشده است.
حسنی تصریح کرد: حوزه علمیه می‌تواند ساختاری دیگر را برای پشتیبانی از مجموعه علوم دینی و علوم انسانی ایجاد کند. فهم متقابل حوزه علمیه و گروه‌هایی که در این موضوع فعالیت می‌کنند، نقطه قوت این تشکیلات خواهد بود که می‌تواند جایگزینی مناسب و بومی برای پارک‌های علم و فنّاوری در عرصۀ علوم انسانی و دینی بوده و دانشگاهیان را نیز میزبانی کند.
وی ادامه داد: این پارک می‌تواند با دوری از تمرکز بر ایجاد فنّاوری فنی و خدماتی و تولید سرمایه، به تولید روش و محتوای پژوهشی مورد نیاز جامعه بپردازد.
وی افزود: اجرای این طرح در بخش‌های جذابی چون تبلیغ، می‌تواند به رشد و ساماندهی گروه‌های فعّال کمک کند. نکته مهم این است که معاونت‌های مختلف حوزه مانند پژوهش، تبلیغ و آموزش می‌توانند نقش تصدی‌گری خود را به جایگاه حمایتی تبدیل کنند.
امتیازات طرح
این محقق و پژوهشگر با اشاره به برخی از مهمترین ویژگی‌های این طرح گفت: کاهش هزینه‌های علمی حوزه و تمرکز بر تهیه راهبردها و هدایت گروه‌ها به سمت اهداف و نیازها، واگذاری برخی از مسئولیت‌های علمی و فرهنگی به بدنه طلاب، کمتر شدن تصدّی‌گری مدیریت حوزه در امور خُرد علمی، تولیدات علمی و فرهنگی گسترده و متنوع، تأمین هزینه‌های تولید محتوای علمی و دینی به‌صورت خودگردان در قالب گروه‌های علمی از جمله مهمترین این ویژگی‌ها است.
وی افزود: تقویت روحیه تعاون و کار گروهی میان حوزویان، استفاده بهینه از فضاهای موجود، برای پیشبرد اهداف پژوهشی، فرهنگی و آموزشی، تمرکززدایی امور پژوهشی، فرهنگی و آموزشی از قم و فعال شدن توانایی‌های موجود در استان‌ها، شناسایی و بهره‌گیری از توان نیروهای متخصص بدون مدرک یا با مدارک پایین و پرورش نیروهای باتجربه برای فعالیت در مراکز علمی مادر از دیگر ویژگی‌های مهم این طرح است.
سردبیر مجله دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث با بیان اینکه این فرایند به الزاماتی وابسته است بیان کرد: تهیه مقررات لازم برای ثبت گروه‌های علمی به دور از فضای بروکراسی اداری و به دور از شروط غیر ممکن و یا دور از دسترس، تهیه نقشه راه پژوهشی، فرهنگی و آموزشی حوزه و محول کردن برخی از امور به این گروه‌ها، بهره‌گیری از توان استادان مسلط و دلسوز و تشویق آن‌ها برای ایجاد گروه‌های معیار از جمله این فرآیندهاست.
این محقق و پژوهشگر تصریح کرد: تهیه و ارائه فهرست عرصه‌های خالی و اولویت‌دار به همراه سند توجیهی آن به علاقه‌مندان تشکیل گروه‌های علمی، تأمین مکان مناسب و تجهیزات حداقلی با بهره‌گیری از امکانات موجود مدارس و مراکز حوزوی، سوق‌دادن بخشی از جوایز و ردیف‌های پژوهشی و فرهنگی و آموزشی به ایجاد و بازدهی این گروه‌ها، زمینه‌سازی برای استفاده اعضای این گروه‌ها از خدمات علمی ویژه،ارائه تسهیلات ویژه مانند کسری خدمت سربازی برای فعالیت‌های ویژه، به رسمیت شناختن سلیقه‌های علمی مختلف حوزویان و دانشگاهیان از دیگر فرآیندهای لازم برای این مسئله است.
آمادگی برای بررسی طرح
وی با تأکید براینکه این طرح در مقام پیشنهاد است و مسلم است که اجرایی و عملیاتی شدن آن، مستلزم جلسات اندیشه‌ورزی متعدد خواهد بود اظهار کرد: مجله دانشها و آموزه‌های قرآن و حدیث به عنوان پیشنهاددهنده این طرح، آماده برگزاری جلسات مشورتی، نشست‌های هم اندیشی و چاپ دیدگاه‌های مختلف درباره این طرح خواهد بود.
یادآور می‌شود، هم اکنون پارک‌های علم و فناوری به صورت عام و در رشته‌های مختلف فعالیت دارند؛ فعالیت این مراکز با قوانین یکسان برای این رشته‌ها در حال انجام است در صورتی که اهداف، غایت و ماهیت رشته‌های مختلف متفاوت است و همین سبب شده تا محققان و پژوهشگران دینی و علوم انسانی نسبت به اعمال قانون یکسان گله‌مند باشند و همین مسئله انتقاداتی را برانگیخته است.
| Save as PDF | |